Κατά τη διάρκεια του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου που διεξήχθη στο Κατάρ, κατά το χρονικό διάστημα από Νοέμβριο έως Δεκέμβριο του 2022 ξεκίνησε στο Βέλγιο μια απροσδόκητη ποινική υπόθεση που βασίστηκε σε υποκλοπές υπόπτων. Πρόκειται για μια ιδιαιτέρως δυσχερή διαδικασία η οποία σχετίζεται με κατηγορίες περί διαφθοράς, για συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση και νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Το Κατάρ θεωρήθηκε βασικός ύποπτος εμπορίας επιρροής, μέσω επηρεασμού των οικονομικών και πολιτικών αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, παρέχοντας σημαντικό υλικό όφελος σε τρίτους που κατέχουν σημαντικές θέσεις στο θεσμικό αυτό όργανο. Ένας από τους λόγους για την παρέμβαση του Κατάρ υποτίθεται ότι είναι η επιθυμία της για ισχυροποίηση των δικαιωμάτων των εργαζομένων, ιδίως εκείνων οι οποίοι, μέσω των υπηρεσιών τους, συνέβαλαν στην προετοιμασία του Παγκοσμίου Κυπέλλου της FIFA.
Στην οικία του Francesco Giorgi, Ιταλού υπηκόου στις Βρυξέλλες που έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης με την Εύα Καϊλή, η αστυνομία ανακάλυψε ένα μεγάλο χρηματικό ποσό σε μετρητά, ενώ εντυπωσιάστηκε και από τον αριθμό των δώρων και των αναμνηστικών από το Κατάρ. Προηγουμένως, οι αρχές είχαν συλλάβει τον πατέρα της Ευρωβουλευτή με μια βαλίτσα που περιείχε ένα πολύ μεγάλο χρηματικό ποσό. Θεωρώντας λοιπόν ότι επρόκειτο για προϊόν έκνομης ενέργειας και κατόπιν ενημέρωσης της δικαιοσύνης, διατάχθηκε έρευνα στο διαμέρισμά της. Εντούτοις, δεν ήταν μόνο το εν λόγω ζεύγος που συνελήφθη αλλά και ο Pier-Antonio Panzeri, ο οποίος διετέλεσε Ευρωβουλευτής για την Ιταλία από το 2004 έως το 2019 και για τον οποίο ο Giorgi είχε συνδράμει ως κοινοβουλευτικός βοηθός. Ο Panzeri είναι ύποπτος για ηγεσία μιας τεράστιας οργάνωσης που χρηματοδοτείται από το Κατάρ, με αποστολή να επηρεάζει την πολιτική του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Άλλα δύο άτομα που συνελήφθησαν την ίδια μέρα είναι ο Ιταλός συνδικαλιστής Luca Visentini, ο οποίος τελικά αφέθηκε ελεύθερος υπό όρους και ο πρόεδρος της ΜΚΟ «No Peace Without Justice» στις Βρυξέλλες Niccolô Figà-Talamanca. Η υπόθεση, η οποία ανεπίσημα αναφέρεται ως «Qatar Gate», έχει λάβει μεγάλη δημοσιότητα ιδιαιτέρως στο Βέλγιο και τις χώρες καταγωγής των κατηγορουμένων, ενώ βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη.
Η τραγική ειρωνεία είναι ότι ο Panzeri, ως κεντρικό πρόσωπο, επέλεξε να εκμεταλλευτεί μια ρύθμιση του βελγικού ποινικού δικαίου, η οποία είναι άμεσα συγκρίσιμη με την ιταλική νομοθεσία και εν προκειμένω με το δικαίωμα του “pentiti”, το οποίο αποσκοπούσε στην καταπολέμηση της εμβληματικής εγκληματικής οργάνωσης της mafia. Στο πλαίσιο της συμφωνίας συνεργασίας με τις εισαγγελικές αρχές έναντι ευνοϊκών μέτρων, ορίστηκε ότι ο Panzeri θα καταδικαστεί σε φυλάκιση πέντε ετών (εκ των οποίων τα τέσσερα με αναστολή) και χρηματική ποινή 80.000 ευρώ, ενώ τα περιουσιακά στοιχεία που απέκτησε και υπολογίζονται σε ένα εκατομμύριο ευρώ θα κατασχεθούν. O κατηγορούμενος εικάζεται ότι είχε στόχο τον Βέλγο ευρωβουλευτή Marc Tarabella, ο οποίος είχε αρνηθεί ότι έλαβε 120 χιλιάδες ευρώ μετρητά, αλλά και ότι εκφράστηκε αρνητικά για την Καϊλή. Στις 2 Φεβρουαρίου 2023, η Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, εγκρίνοντας πρόταση που συνέταξε η Επιτροπή Νομικών Θεμάτων, αποφάσισε την άρση της ασυλίας του Marc Tarabella, καθώς και του Andrea Cozzolino του Ιταλού Ευρωβουλευτή, κοινοβουλευτικός βοηθός του οποίου ήταν ο Giorgi.
Να τονισθεί επίσης ότι οι εκπρόσωποι του συλλόγου ”Fight Impunity” του Panzeri, πέρασαν ακρόαση από την υποεπιτροπή ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις 11 Δεκεμβρίου 2020 αλλά και στις 10 Μαΐου 2022. Ωστόσο, από το 2021 για να κληθεί στη Βουλή μια ΜΚΟ πρέπει να είναι εγγεγραμμένη στο υποχρεωτικό μητρώο διαφάνειας, όπως προβλέπει ο νόμος. Παρά ταύτα, το Lobby «Fight Impunity» δεν είναι καταχωρημένο. Προσέτι, το συγκεκριμένο σωματείο δεν δημοσίευσε ποτέ τους ετήσιους λογαριασμούς του, όπως απαιτεί ο βελγικός νόμος για τις ΜΚΟ, ενώ και ο όρος «Qatar Gate» δεν προέκυψε από μόνος του, αλλά συνοδεύτηκε από τον νεολογισμό «Morocco Gate», λόγω της υποτιθέμενης ανάμιξης του Μαρόκου στο θέμα της πολιτικής διαφθοράς, με επίκεντρο τη Συνέλευση του Στρασβούργου. Ειδικότερα, επειδή σε μια έρευνα που ξεκίνησε το 2021 στο Βέλγιο, η Κρατική Ασφάλεια υποπτευόταν απόπειρες όχι μόνο παρέμβασης αλλά και διαφθοράς στην καρδιά της Ευρώπης από τρίτη χώρα μοιράστηκε στις 12 Ιουλίου 2022 τους φόβους της αυτούς με την Ομοσπονδιακή Εισαγγελία. Οι έρευνες εις βάρος του Κατάρ εντατικοποιήθηκαν, λόγω της υποψίας ότι το εν λόγω κράτος χρηματοδότησε και τον Panzeri.
Στο ψήφισμά του που εγκρίθηκε στις 19 Ιανουαρίου 2023 με 356 ψήφους υπέρ, 32 κατά και 42 αποχές, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είχε ως στόχο την προστασία των δημοσιογράφων στο Μαρόκο, ενώ προέτρεψε τις μαροκινές αρχές να σεβαστούν την ελευθερία της έκφρασης των μέσων μαζικής ενημέρωσης, αλλά και να χορηγήσουν στους φυλακισμένους δημοσιογράφους, συμπεριλαμβανομένων των Omar Radi, Soulaimane Raissouni και Taoufik Bouachrine, το δικαίωμα σε μια δίκαιη δίκη, μέσω της εξασφάλισης του σεβασμού των δικαιωμάτων υπεράσπισης. Επίσης, ζήτησε να απελευθερωθούν άμεσα και να σταματήσουν οι παρενοχλήσεις όλων των δημοσιογράφων, των δικηγόρων τους και των οικογενειών τους, προτρέποντας μάλιστα και τις ίδιες τις αρχές να σεβαστούν τις διεθνείς υποχρεώσεις τους για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Κατά τις δύο δεκαετίες που προηγήθηκαν του εν λόγω δημοψηφίσματος, οι εκλεγμένοι ευρωπαίοι αντιπρόσωποι σπάνια ψήφιζαν για κείμενα που αφορούσαν έναν από τους σημαντικότερους Αφρικανούς εταίρους της ΕΕ και μάλιστα κανένα από αυτά δεν αφορούσε το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εντούτοις, στην υπό κρίση υπόθεση το Κοινοβούλιο ανησυχεί βαθύτατα για τους ισχυρισμούς σύμφωνα με τους οποίους οι μαροκινές αρχές έχουν διαφθείρει ευρωβουλευτές και υπογραμμίζει ότι το ψήφισμα που πραγματοποίησε στις 15 Δεκεμβρίου του 2022 οδήγησε στη σύσταση ειδικής επιτροπής για τον εντοπισμό πιθανών ελλείψεων στον εσωτερικό κανονισμό του σε όρους διαφάνειας, ακεραιότητας και διαφθοράς, καθώς και στο γεγονός ότι πρέπει να διατυπωθούν προτάσεις για μεταρρυθμίσεις.
Ένα σημαντικό κενό που παρατηρείται στην ισχύουσα νομοθεσία και επισημάνθηκε με αφορμή το Qatar Gate, αφορά στη μη πρόβλεψη υποχρέωσης καταγραφής των συνεδριάσεων μεταξύ των εκπροσώπων των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων με τους εκπροσώπους των κρατών. Μια ακόμη σημαντική παράλειψη είχε επισημανθεί ήδη από το 2014 από την Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια Έμιλυ Ο’ Ράιλι (ανάλογος θεσμός με τον αντίστοιχο ΣτΠ). Η Ο’ Ράιλι ανέφερε ότι έπρεπε οπωσδήποτε να καταγράφονται και οι συναντήσεις των ανωτέρω υπαλλήλων. Η πρόταση είχε απορριφθεί τότε από την Κομισιόν με το επιχείρημα ότι μόνο οι πολιτικοί ηγέτες είναι υπόλογοι στην κοινή γνώμη και κανείς άλλος.
Η υπόθεση της πολιτικής διαφθοράς που συνδέεται με το Μαρόκο και το Κατάρ είναι κατ’ εξοχήν σοβαρή, πολλώ δε μάλλον διότι έχει διαφύγει ακόμη και τον υποχρεωτικό μηχανισμό του μητρώου διαφάνειας, ενώ έχει θέσει και σε κίνδυνο το κύρος τόσο των θεσμικών οργάνων και των πολιτικών, όσο και αυτό του συνόλου των ομάδων άσκησης επιρροής. Η καταπολέμηση της διαφθοράς είναι ένας νεολογισμός στο πλαίσιο της κλασικής αρχής του κράτους δικαίου, επιβεβαιώνοντας το γεγονός ότι για την ορθή εδραίωση της αρχής αυτής απαιτούνται όχι μόνο αποτελεσματικές προδιαγραφές αλλά και μια πραγματική κοινωνική κουλτούρα.
Απόρροια του σοβαρού αυτού γεγονότος ήταν να εκδοθεί ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου στις 15 Δεκεμβρίου του 2022, το οποίο ουσιαστικά δήλωνε την αποστροφή του αλλά εξέφραζε και την ιδιαίτερη ανησυχία για τις καταγγελλόμενες πράξεις διαφθοράς, ξεπλύματος βρώμικου χρήματος, αλλά και ενδείξεις συμμετοχής σε εγκληματική οργάνωση τόσο από (πρώην) βουλευτές όσο και από υπαλλήλους του Ευρωκοινοβουλίου, σε αντάλλαγμα για την απόκτηση αθέμιτης επιρροής στις αποφάσεις του Κοινοβουλίου. Επιπλέον, καταδίκασε ρητά και τις απόπειρες του Κατάρ να επηρεάσει το σύνολο των εμπλεκομένων και μη υπαλλήλων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με πράξεις διαφθοράς, γεγονός το οποίο αποτελεί ανήκουστη εξωτερική παρέμβαση στις δημοκρατικές διαδικασίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπροσθέτως, αποδοκίμασε το γεγονός της έγκρισης αποφάσεων υπέρ του Κατάρ, οι οποίες πιθανόν προέρχονταν από άσκηση αθέμιτης επιρροής και ζήτησε τη σύσταση ειδικής επιτροπής που θα αναλάβει να εντοπίσει πιθανές ατέλειες στον κανονισμό του Ευρωκοινοβουλίου, οι οποίες σχετίζονται με τη διαφάνεια, την ακεραιότητα και τη διαφθορά και κατ’ επέκταση να υποβάλει προτάσεις για μεταρρυθμίσεις, βάσει του έργου της Επιτροπής Συνταγματικών Υποθέσεων, αλλά και τις βέλτιστες πρακτικές σε άλλα κοινοβούλια.
Οι Ευρωβουλευτές δεσμεύτηκαν ότι, όταν ολοκληρωθούν οι ποινικές έρευνες, θα συσταθεί εξεταστική επιτροπή, η οποία θα βασίζεται στο άρθρο 226 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της ΕΕ, στοχεύοντας στην περαιτέρω διερεύνηση περιστατικών διαφθοράς και αθέμιτων ενεργειών τρίτων χωρών που έχουν ως σκοπό την απόκτηση αθέμιτης επιρροής. Ακόμη, εξέφρασε την ανησυχία του για τις παράλληλες ενασχολήσεις των βουλευτών και υποστήριξε ότι θα πρέπει να θεσπιστεί περίοδος αναμονής για του πρώην βουλευτές που μεταπηδούν στον ιδιωτικό τομέα, ούτως ώστε να αποφευχθεί το φαινόμενο των περιστρεφόμενων θυρών, των λεγόμενων «revolving doors». Επιπροσθέτως, το Ευρωκοινοβούλιο ζήτησε τον ορισμό ειδικού αντιπροέδρου που θα είναι αρμόδιος για την ακεραιότητα και την καταπολέμηση της διαφθοράς στο Κοινοβούλιο και την άμεση σύσταση από την Επιτροπή ενός φορέα δεοντολογία, ενώ κρίνει απαραίτητη την απαγόρευση σε επίπεδο ΕΕ των δωρεών από τρίτες χώρες σε βουλευτές και πολιτικά κόμματα, στο πλαίσιο της πλήρους διαφάνειας. Ταυτοχρόνως, βάσει του άρθρου 123 του Κανονισμού του, ζήτησε να ανακληθούν άμεσα οι κάρτες εισόδου των λομπιστών, οι οποίοι σχετίζονταν με το Κατάρ, έως ότου διαλευκανθεί η υπόθεση και παράλληλα προχώρησε σε αναστολή όλων των νομοθετικών εργασιών που σχετίζονται με αυτό. Τέλος, έθεσε ως προτεραιότητα την ενίσχυση του Μητρώου διαφάνειας τόσο οικονομικά όσο και σε επίπεδο προσωπικού και ζήτησε αφενός να καταστεί υποχρεωτικό και αφετέρου να ενταχθούν και οι πρώην βουλευτές σε αυτό.
Σε απάντηση των προαναφερθέντων και ως πρώτο μέτρο αντίδρασης στο σκάνδαλο Qatar Gate, το προεδρείο του ευρωκοινοβουλίου αποφάσισε στις 17 Απριλίου του 2023 την απαγόρευση άσκησης δραστηριοτήτων πολιτικής επιρροής σε πρώην Ευρωβουλευτές για περίοδο 6 μηνών μετά το τέλος της θητείας τους. Η απόφαση αυτή, η οποία τέθηκε σε ισχύ από την 1η Μαΐου 2023, τροποποίησε τους ισχύοντες κανόνες που είχαν θεσπιστεί από το 1999 και σχετίζονταν με τα προνόμια που παρέχονται σε πρώην ευρωβουλευτές. Ύστερα από την πάροδο των 6 μηνών, εφόσον οι πρώην βουλευτές αποφασίσουν τη διεξαγωγή lobbying ή εκπροσώπησης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, θα απαιτείται υποχρεωτικώς η εγγραφή τους στο Μητρώο Διαφάνειας και κατά συνέπεια θα χάνουν τα προνόμια από τα δικαιώματα πρόσβασης και τις εγκαταστάσεις που τους προσφέρονταν επειδή ήταν πρώην μέλη. Επιπλέον, το προεδρείο του Ευρωκοινοβουλίου απεφάνθη σχετικά με την εξέταση περαιτέρω μέτρων κατά την ερχόμενη περίοδο, ιδίως σε ότι αφορά τη συμμετοχή εκπροσώπων ομάδων συμφερόντων σε εκδηλώσεις που οργανώνονται από το κοινοβούλιο, ενώ παράλληλα θα συνεχίσουν να εφαρμόζονται ορισμένα μέτρα που προϋποθέτουν τροποποιήσεις στον Κανονισμό του, καταδεικνύοντας έτσι την προσπάθεια της ΕΕ να για επαναφορά της απολεσθείσας εμπιστοσύνης ακόμη και των ίδιων των πολιτών της προς τους θεσμικούς παράγοντες εκπροσώπησής τους.
Μια σημαντική και πρόσφατη εξέλιξη στην υπόθεση Qatar Gate αποτελεί το Δελτίο Τύπου, το οποίο εκδόθηκε από το γραφείο της ομοσπονδιακής εισαγγελίας του Βελγίου το βράδυ της 19ης Ιουνίου του 2023. Σύμφωνα με αυτό, ο ανακριτής Μισέλ Κλεζ, ο οποίος είναι υπεύθυνος για το φλέγον ζήτημα της έρευνας σχετικά με υποθέσεις διαφθοράς εντός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, αποφάσισε να αποσυρθεί από την εν λόγω υπόθεση. Σύμφωνα με την εισαγγελία, ο λόγος παραιτήσεως του Κλεζ ήταν ότι πρόσφατα εμφανίσθηκαν νέα στοιχεία στην τρέχουσα υπόθεση που ενδεχομένως θα μπορούσαν να εγείρουν ορισμένα ερωτήματα ως προς την αντικειμενική λειτουργία της έρευνας. Μάλιστα, η εισαγγελία θεωρεί ότι η απόσυρση αυτή του ανακριτή Μισέλ Κλεζ λειτουργεί ως προληπτικό μέτρ,ο το οποίο επιτρέπει στη Δικαιοσύνη να συνεχίσει το έργο της με νηφαλιότητα, αλλά και για να διασφαλισθεί η απαραίτητη διάκριση μεταξύ ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής και επαγγελματικών ευθυνών, παρά την απουσία αποτελεσματικών στοιχείων που πιθανό να έθεταν υπό αμφισβήτηση την αξιοπιστία του εκάστοτε ομιλητή και το ουσιαστικό έργο στο οποίο έχουν προβεί οι ανακριτικές αρχές, αλλά και ο ίδιος ο Μισέλ Κλεζ στην κρινόμενη υπόθεση.
Επί της ουσίας, ο λόγος για τον οποίο αποσύρθηκε ο ανακριτής Μισέλ Κλεζ, ήταν διότι ο γιος του και γιος της ευρωβουλευτή Μαρί Αρενά, το όνομα της οποίας αναφέρεται στον φάκελο της υπόθεσης Qatar Gate, είχαν συστήσει εταιρεία το 2018. Το συγκεκριμένο συμβάν το κατήγγειλε ο Μαρκ Ταραμπέλα ως στοιχείο της υπόθεσης Qatar Gate, διαμέσου του συνηγόρου του, το απόγευμα της 19ης Ιουνίου του 2023. Ειδικότερα, κατήγγειλε ότι υφίσταται μία πιθανή σύγκρουση συμφερόντων, η οποία αφορά τον ανακριτή Μισέλ Κλεζ, καθώς ο μεγαλύτερος γιος του, Νικολά, εργάζεται από το 2018 με τον Ουγκό, γιο της ευρωβουλευτή Μαρί Αρενά. Ουσιαστικά, ίδρυσαν μαζί με άλλους πέντε επενδυτές, σε ίσα μερίδια την εταιρεία BRC & Co που ειδικεύεται στην πώληση της CBD, της κάνναβης που πωλείται νομίμως στο Βέλγιο, διότι είναι απαλλαγμένη από την ψυχοτρόπο ουσία της και ότι οι εν λόγω πληροφορίες οδήγησαν τον ανακριτή στην εγκατάλειψη του χειρισμού της υπόθεσης Qatar Gate. Τέλος, η πιο πρόσφατη είδηση για το σκάνδαλο Qatar Gate είναι η αντικατάσταση του ομοσπονδιακού εισαγγελέα που είναι υπεύθυνος για τον φάκελο, λόγω αναβάθμισής του σε ελεγκτή εργασίας της Λιέγης.
