Σε προηγούμενα άρθρα μου προ ετών αλλά και πρόσφατα προ κορωνοϊού, αναφέρθηκα στα διαχρονικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο τομέας των υπηρεσιών που μειώνουν την εικόνα της Κύπρου ως χρηματοοικονομικού κέντρου αλλά και τη δυσλειτουργία της κρατικής μηχανής, προτείνοντας σειρά μέτρων προς αντιμετώπιση τους.
Είναι ειλικρινά λυπηρό το ότι πέρασαν τόσα χρόνια για να αποδειχθεί ότι για να επέλθουν αλλαγές πρέπει να μας αναγκάσουν (παράδειγμα το μνημόνιο το οποίο μας επέβαλαν οι δανειστές μας ελέω οικονομικής κρίσης η οποία προέκυψε εξαιτίας της κακοδιαχείρισης των κακών πολιτικών και της αδυναμίας ελέγχου του συστήματος με αποτέλεσμα (αλλά και κόστος) να επιτευχθεί σημαντική πρόοδος σε ότι αφορά την Δημοσιονομική Εξυγίανση και το Τραπεζικό Σύστημα) ή να αναγκαστούμε (παράδειγμα η κρίση της πανδημίας και η πίεση χρόνου για να υλοποιήσουμε κάποια ψηφιακά έργα όπως η τηλεκπαίδευση, η τηλεργασία τόσο ιδιωτικά όσο και στη δημόσια υπηρεσία, η ηλεκτρονική διεκπεραίωση των διαδικασιών για τα επιδόματα εργαζόμενων και επιχειρήσεων, η δυνατότητα τηλεδιάσκεψης στα διοικητικά όργανα των Δικαστηρίων, οι ηλεκτρονικές καταχωρήσεις αιτήσεων στο κτηματολόγιο, οι ηλεκτρονικές αιτήσεις και συναλλαγές στις Κοινωνικές Ασφαλίσεις και στο τμήμα φορολογίας (κατάθεση φορολογικών δηλώσεων, χαρτοσήμανση εγγράφων κτλ).
Ο υφυπουργός καινοτομίας πρόσφατα διαβεβαίωσε ότι τα πιο πάνω υλοποιήθηκαν σε διάστημα 3 εβδομάδων λόγω της πίεσης της πανδημίας και εξήγγειλε την δρομολόγηση νέων έργων, τα οποία αναμένονται εντός των ημερών, όπως η ενίσχυση της τηλεκπαίδευσης με ψηλές ταχύτητες διαδικτύου μέχρι 300 mgps, η οποία θα λύσει τα οποιαδήποτε κενά, η καταχώρηση ηλεκτρονικών αιτήσεων στο δικαστήριο και η κατακύρωση των προσφορών για το e-justice, η θεσμοθέτηση της τηλεργασίας, η ηλεκτρονική υπογραφή, η προκήρυξη διαγωνισμού για την ανάπτυξη των δικτύων 5G και άλλα σημαντικά έργα τα οποία εξαγγέλθηκαν από το υφυπουργείο καινοτομίας και αναρτήθηκαν στην ιστοσελίδα του υφυπουργείου ως έργα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης για τον εκσυγχρονισμό της κρατικής μηχανής, με ορίζοντα υλοποίησης 5 χρόνων. Υπάρχουν πάρα πολλά φυσικά που πρέπει να γίνουν καθώς ο Δείκτης Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (DESI) 2020 (ψηφιακή πρόοδο των κρατών μελών) της ΕΕ κατατάσσει την Κύπρο 4η από το τέλος).
Εννοείται ότι ο εκσυγχρονισμός της κρατικής μηχανής προϋποθέτει και τον εκσυγχρονισμό της δημόσιας υπηρεσίας η οποία πάσχει και αξιολογείται με απροβίβαστο από την ΕΕ (βλέπε δελτίο ΕΕ που αφορά την ποιότητα της δημόσιας διοίκησης, η οποία κατατάσσει την Κύπρο 5η από το τέλος στους τομείς της εκτελεστικής ικανότητας και της λογοδοσίας λόγω παράλειψης εφαρμογής των ρυθμίσεων που θεσπίστηκαν από την ΕΕ, παρά τα πρότυπα που καθορίστηκαν και τα κίνητρα που δόθηκαν δια μέσου χρηματοδοτήσεων).
Η ΕΕ, μεταξύ άλλων, προτείνει την εφαρμογή καλά σχεδιασμένων υπηρεσιών ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, οι οποίες μπορούν να μεταμορφώσουν την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα της παροχής δημόσιων υπηρεσιών και την εξάλειψη πελατειακών σχέσεων στην πρόσληψη προσωπικού που μπορούν να παρεμποδίσουν κάθε έλλογη προσπάθεια οικοδόμησης καλύτερης δημόσιας διοίκησης.
Η ανάγκη μεταρρυθμίσεων για αποτελεσματικότερη και αποδοτικότερη λειτουργία στη διαχείριση των δημοσίων υποθέσεων επισημαίνεται συστηματικά και διαχρονικά από την ΕΕ τον ΟΟΣΑ, από άλλους φορείς αλλά και από το πολιτικό σύστημα και τις προεδρικές εξαγγελίες των υποψηφίων. Παρά τις πρωτοβουλίες που αναλήφθηκαν κατά καιρούς και τα βήματα που αναμφισβήτητα συντελέστηκαν τα τελευταία χρόνια, η δημόσια υπηρεσία δεν κατάφερε να παρακολουθήσει την εξέλιξη των αναγκών και απαιτήσεων της κυπριακής οικονομίας και κοινωνίας και παραμένει ουραγός παρόλο που στις αξιολογήσεις των δημόσιων υπαλλήλων κάθε χρόνο οι τελευταίοι παραδόξως αξιολογούνται πάντα με άριστα εις βάρος πάντοτε της κοινωνίας αλλά και της μερίδας των ευσυνείδητων και χρήσιμων δημοσίων υπαλλήλων.
Και εδώ τίθενται τα εξής ερωτήματα γιατί πρέπει ο πολίτης να στερείται όλα αυτά τα χρόνια μιας εκσυγχρονισμένης κρατικής μηχανής ενώ αποδεδειγμένα σε σύντομο χρονικό διάστημα μπορούν όλα να αλλάξουν; Ποιους εξυπηρετεί η απαρχαιωμένη κρατική μηχανή; Γιατί δεν έγιναν αυτά τα έργα προηγουμένως και χρειάστηκε η πανδημία έτσι ώστε να αναγκαστούμε να εκσυγχρονίσουμε τις δομές του κρατικού μηχανισμού; Μήπως γιατί το υπάρχον απαρχαιωμένο σύστημα ευνοεί την ανομία, την αναξιοκρατία και τους ημετέρους και αυτό εξυπηρετεί κάποιους; Πώς είναι δυνατό η δημόσια υπηρεσία της Κύπρου, η οποία παρουσιάζει αμέτρητα προβλήματα, να εργοδοτεί μόνο άριστους υπαλλήλους; Μήπως το σύστημα αξιολόγησης των δημοσίων επιβάλλεται να αλλάξει άμεσα; Γιατί δεν ψηφίστηκε το εν λόγω νομοσχέδιο που κατατέθηκε στην βουλή το 2016; Γιατί δεν κατατέθηκε νέο νομοσχέδιο σε σύντομο χρονικό διάστημα; Η απάντηση είναι απλή και απαντάται από όλες τις πολιτικές δυνάμεις και αρμόδιους φορείς, οι οποίοι συμφωνούν ότι η κρατική μηχανή και η δημόσια υπηρεσία χρειάζονται άμεσα μεταρρυθμίσεις για αντιμετώπιση των προβλημάτων της γραφειοκρατίας, τη θέσπιση νόμων και κανονισμών προς αντικατάσταση των δοτών απαρχαιωμένων νομοθεσιών, της έλλειψης συντονισμού μεταξύ κυβερνητικών τμημάτων, τις ισοπεδωτικές αξιολογήσεις δημοσίων υπαλλήλων, της αδιαφάνειας και των πολιτικών παρεμβάσεων.
Εξάγεται το συμπέρασμα ότι το σύστημα αυτό συντηρήθηκε τόσα χρόνια για εξυπηρέτηση συγκεκριμένων ατόμων και των συμφερόντων τους. Ευελπιστούμε ότι πλέον δεν υπάρχουν δικαιολογίες. Πλέον δεν μπορούν να επικαλεστούν αδυναμία, αλλά μη βούληση. Αν σε διάστημα μόνο μερικών ημερών έγιναν θαύματα, σκεφτείτε τι μπορεί να γίνει σε διάστημα μερικών μηνών ή καλύτερα μερικών χρόνων λόγω και του μεγέθους του κράτους.
Η πολιτική ηγεσία του τόπου, τα κόμματα και οι αρμόδιοι φορείς είναι για ακόμα μια φορά εκτεθειμένοι αφού διαφαίνεται ότι οι όποιες αλλαγές είναι προϊόν πίεσης είτε λόγω μνημονίου, είτε λόγω πανδημίας είτε λόγω των προγραμμάτων της ΕΕ τα οποία υποχρεούμεθα να εφαρμόσουμε προς αποφυγή κυρώσεων.
Τα οφέλη από τον εκσυγχρονισμό της κρατικής μηχανής σε συνδυασμό με την μεταρρύθμιση της δημόσιας υπηρεσίας θα είναι τεράστια αφού θα αυξηθεί η αποδοτικότητα, θα υπάρχει διαφάνεια και θα επέλθει η εμπιστοσύνη των πολιτών προς το κράτος, μέσω αξιόπιστων και ποιοτικών υπηρεσιών που συμβάλλουν στην ανάπτυξη και την ενίσχυση της ισότιμης και ενεργής συμμετοχής με έμφαση στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών. Περαιτέρω θα ενισχυθεί ο τομέας των υπηρεσιών και των επιχειρήσεων, ο οποίος είναι ο πνεύμονας της οικονομίας μας και η μεγαλύτερη πηγή εσόδων για το κράτος.
Η μέχρι σήμερα δράση του υφυπουργείου καινοτομίας κρίνεται θετική και φαίνεται ότι μπορεί να συμβάλει δυναμικά στην υλοποίηση των έργων ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και τον εκσυγχρονισμό της κρατικής μηχανής και της δημόσιας υπηρεσίας, φτάνει μόνο να υπάρχει η πολιτική βούληση και η ευρεία συναίνεση των αρμόδιων φορέων να στηρίξουν αυτήν την προσπάθεια, έτσι ώστε να απαλλαγούμε από το υπάρχον απαρχαιωμένο σύστημα, το οποίο συντηρεί με την ανέχεια μας την γραφειοκρατία, την αναξιοκρατία και την αδιαφάνεια, τα οποία πλήττουν το περί δικαίου αίσθημα των πολιτών και δεν εξυπηρετούν το κοινωνικό σύνολο. Ευελπιστούμε τα έργα να προχωρήσουν τάχιστα και να μην σκαλώσουν πάλι σε διάφορα υπουργεία τα οποία θα πρέπει να εγκρίνουν κονδύλια ή σε νομοσχέδια της βουλής ή σε συντεχνίες των εργαζομένων.
Δεν χωρούν πλέον δικαιολογίες! Φάνηκε ξεκάθαρα ότι μπορούμε αλλά δεν θέλουμε, εκτός και αν αναγκαστούμε ή μας αναγκάσουν. Με τον εκσυγχρονισμό της κρατικής μηχανής, σε συνδυασμό με την μεταρρύθμιση της δημόσιας υπηρεσίας, θα αναπτυχθεί η οικονομία μας και θα διατηρήσουμε τον πρωταγωνιστικό μας ρόλο στον τομέα των υπηρεσιών, διαφορετικά θα καταλήξουμε για μια ακόμα φορά στο τέλος της λίστας και θα διερωτόμαστε τι φταίει. Ας γίνει πράξη το θέλω και μπορώ για μια εκσυγχρονισμένη κρατική μηχανή, η οποία θα συμβάλει στην δημιουργία ενός σύγχρονου, λειτουργικού και φιλικού προς τον πολίτη κράτους προς όφελος της οικονομίας και του τόπου όπου κάθε πολίτης και κάθε επιχείρηση θα ευδοκιμούν, θα απολαμβάνουν και θα ευημερούν.
