Εισαγωγή
Το Γενικό Δικαστήριο (στο εξής: Δικαστήριο) εξέδωσε διάταγμα με προσωρινά μέτρα αποδεχόμενο μερικώς το σχετικό αίτημα της Facebook Ireland Ltd (στο εξής: Facebook Ireland) για προσωρινή αναστολή εφαρμογής της απόφασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (στο εξής: Επιτροπή) ημερομηνίας 4.5.2020 η οποία αφορά αίτημα για παροχή πληροφοριών στη βάση του άρθρου 18(3) του Κανονισμού (ΕΚ) 1/2003 (στο εξής: Προσβαλλόμενη Απόφαση).
Ιστορικό Υπόθεσης
Στο πλαίσιο της υπόθεσης με αριθμό ΑΤ. 40628 (Facebook Data-related practices), η Επιτροπή εξέδωσε απόφαση στις 4.5.2020 με αίτημα για υποβολή πληροφοριών από την Facebook Ireland βάσει του άρθρου 18(3) του Κανονισμού (ΕΚ) 1/2003. Σημειώνεται ότι η εν λόγω υπόθεση αφορά στη διερεύνηση πιθανολογούμενων παραβάσεων της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας από την Facebook Ireland σχετικά με τον τρόπο συλλογής, επεξεργασίας και χρήσης πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένης και της χρήσης για σκοπούς διαφήμισης, και νομισματοποίησης των δεδομένων των χρηστών.
Η Facebook Ireland προσέβαλε την εν λόγω απόφαση της Επιτροπής στο Δικαστήριο, ισχυριζόμενη ότι το αίτημα της Επιτροπής για παροχή πληροφοριών αφορούσε μεταξύ άλλων ευαίσθητα έγγραφα σχετικά με τις επιχειρηματικές της δραστηριότητες και δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, συμπεριλαμβανομένων ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων που αποκαλύπτουν ιατρικές πληροφορίες και πολιτικά φρονήματα των υπαλλήλων της. Περαιτέρω, ισχυρίστηκε ότι το εν λόγω αίτημα της Επιτροπής αφορούσε μεγάλο αριθμό εγγράφων που δεν σχετίζονταν με το αντικείμενο της έρευνας της Επιτροπής. Ταυτόχρονα με την προσφυγή για ακύρωση της Προσβαλλόμενης Απόφασης, η Facebook Ireland αιτήθηκε την έκδοση προσωρινών μέτρων εναντίον της Επιτροπής μέχρι την λήψη της απόφασης από το Δικαστήριο σε σχέση με το προαναφερθέν αίτημα ακύρωσης.
Θέσεις Αιτητή
Η Facebook Ireland ισχυρίστηκε ότι το αίτημα παροχής πληροφοριών της Επιτροπής παραβιάζει την αρχή της αναγκαιότητας και την αρχή της αναλογικότητας, καθώς ο μεγάλος αριθμός αιτούμενων εγγράφων και πληροφοριών παραβιάζει το Άρθρο 18(3) του Κανονισμού (ΕΚ) 1/2003, και ως εκ τούτου συνιστά κατάχρηση εξουσίας. Επιπρόσθετα, η Facebook Ireland ισχυρίστηκε ότι το μεγάλο εύρος των αιτούμενων πληροφοριών παραβιάζει το θεμελιώδες δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής (Άρθρο 7 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και Άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου), της αρχής της αναλογικότητας, και το θεμελιώδες δικαίωμα στη χρηστή διοίκηση. Όπως τόνισε η Facebook Ireland, η Επιτροπή απέτυχε να αιτιολογήσει στην Προσβαλλόμενη Απόφαση πώς η αναζήτηση βάσει συγκεκριμένων λέξεων-κλειδιών (search terms) που υπέδειξε η Επιτροπή, όπως «δεν είναι καλό για εμάς», «δωρεάν», «τερματισμός» και «μεγάλο ερώτημα», θα κατέληγε στον εντοπισμό μόνον των εγγράφων και πληροφοριών που ήταν αναγκαία για σκοπούς της έρευνας της Επιτροπής και όχι άσχετων με την έρευνα εγγράφων και πληροφοριών.
Ειδικότερα σε σχέση με το αίτημα για λήψη προσωρινών μέτρων αναστολής εφαρμογής της Προσβαλλόμενης Απόφασης, η Facebook Ireland επιχειρηματολόγησε σε σχέση με την αναγκαιότητα έκδοσης απόφασης με προσωρινά μέτρα και τον επείγοντα χαρακτήρα που έχει το αίτημα της, λόγω του κινδύνου σοβαρής και ανεπανόρθωτης βλάβης. Πιο συγκεκριμένα, η Facebook Ireland υπέβαλε ότι η Προσβαλλόμενη Απόφαση παραβιάζει το δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής της ίδιας, των υπαλλήλων της και άλλων προσώπων. Επίσης, υπέβαλε ότι υφίσταται κίνδυνος πρόκλησης βλάβης, αφενός λόγω της ενδεχόμενης αποκάλυψης ευαίσθητων επιχειρηματικών πληροφοριών που την αφορούν σε τρίτα πρόσωπα (π.χ. ανταγωνιστικές επιχειρήσεις, άλλες δικαιοδοσίες στις οποίες εκκρεμούν διαδικασίες εναντίον της και εν προκειμένω στις ΗΠΑ) και αφετέρου, λόγω της ενδεχόμενης εκμετάλλευσης των μη σχετικών με την έρευνα της Επιτροπής εγγράφων και πληροφοριών για σκοπούς έναρξης νέων ερευνών ή και θέσπιση τομεακών κανονισμών από την Επιτροπή. Τέλος, η Facebook Ireland υπέβαλε ότι η λήψη προσωρινών μέτρων είναι επιτακτική λόγω της μη αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας σε μεταγενέστερο χρόνο στην περίπτωση παροχής των αιτούμενων πληροφοριών όπως ορίζει το άρθρο 47 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.
Θέσεις Δικαστηρίου
Το Δικαστήριο ανέφερε αρχικά, ότι για να διατάξει την λήψη προσωρινών μέτρων πρέπει να διαπιστωθεί τόσο η εκ πρώτης όψεως βασιμότητα του εν λόγω αιτήματος, όσο και η ύπαρξη επείγουσας ανάγκης λήψης προσωρινών μέτρων λόγω κινδύνου πρόκλησης σοβαρής και ανεπανόρθωτης βλάβης. Επιπρόσθετα, σημείωσε ότι όπου χρειάζεται, το Δικαστήριο προβαίνει και στη στάθμιση των συμφερόντων των αντιδίκων.
Έχοντας υπόψη τα πιο πάνω, το Δικαστήριο έκρινε ότι οι θέσεις της Facebook Ireland φαίνεται ότι είναι βάσιμες, και επομένως το αίτημα της εν λόγω εταιρείας για λήψη προσωρινών μέτρων είναι δικαιολογημένο. Ειδικότερα, το Δικαστήριο επεσήμανε ότι το ενδεχόμενο παράβασης του Άρθρου 18(3) του Κανονισμού (ΕΚ) 1/2003 είναι ζήτημα που μπορεί να τύχει εξέτασης στο πλαίσιο του αιτήματος ακύρωσης της απόφασης της Επιτροπής σχετικά με το αίτημα για παροχή πληροφοριών. Περαιτέρω, τόνισε ότι στην απουσία μεθόδου επαλήθευσης συνοδευόμενης από κατάλληλες και συγκεκριμένες εγγυήσεις επί της προστασίας των δικαιωμάτων των εμπλεκομένων μερών μπορεί να κριθεί ότι η Προσβαλλόμενη Απόφαση της Επιτροπής σχετικά με το αίτημα για παροχή πληροφοριών δεν είναι συμβατή με το Άρθρο 18(3) του Κανονισμού (ΕΚ) 1/2003.
Σχετικά με τον ισχυρισμό της Facebook Ireland για παραβίαση του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής ζωής, το Δικαστήριο σημείωσε ότι καθώς η Προσβαλλόμενη Απόφαση στηρίζεται στο Άρθρο 18(3) του Κανονισμού 1/2003, πληρούται η προϋπόθεση ύπαρξης νομικής βάσης. Επιπρόσθετα, το Δικαστήριο σημείωσε ότι πληρούται η προϋπόθεση της επιδίωξης στόχου γενικού ενδιαφέροντος για τον περιορισμό στην άσκηση των δικαιωμάτων και ελευθεριών που αναγνωρίζονται στο άρθρο 52(1) του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Εντούτοις, όπως τόνισε το Δικαστήριο δεν φαίνεται να ικανοποιείται η προϋπόθεση της αναγκαιότητας για τον περιορισμό στην άσκηση των δικαιωμάτων και ελευθεριών που αναγνωρίζονται στο άρθρο 52(1) του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, καθώς η Facebook Ireland καλείται με την Προσβαλλόμενη Απόφαση της Επιτροπής να προσκομίσει έγγραφα και πληροφορίες που δεν φαίνεται να είναι αναγκαία για σκοπούς της έρευνας της Επιτροπής.
Επιπρόσθετα, το Δικαστήριο σημείωσε ότι βάσει του Κανονισμού (ΕΕ) 2018/1725 (Προστασία των προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από τα θεσμικά και λοιπά όργανα και τους οργανισμούς της ΕΕ) και του Κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 (Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων), προβλέπεται αυστηρότερη προστασία των δεδομένων που εμπίπτουν στις ειδικές κατηγορίες, όπως για παράδειγμα τα δεδομένα που αποκαλύπτουν φυλετική ή εθνοτική καταγωγή, τα πολιτικά φρονήματα και την υγεία.
Ακολούθως, το Δικαστήριο προέβη στη στάθμιση μεταξύ: α) του συμφέροντος που προκύπτει για την πρόληψη σοβαρής και ανεπανόρθωτης βλάβης που δύναται να προκληθεί με την διεύρυνση του κύκλου ατόμων που λαμβάνουν γνώση των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων που κλήθηκε να υποβάλει η Facebook Ireland με την Προσβαλλόμενη Απόφαση και β) του δημόσιου συμφέροντος που επιδιώκεται με την διατήρηση της αποτελεσματικής εφαρμογής των κανόνων του ανταγωνισμού της ΕΕ.
Συνεκτιμώντας τις ιδιαίτερες περιστάσεις που σχετίζονται με την Προσβαλλόμενη Απόφαση, το Δικαστήριο έκρινε κατάλληλη την υιοθέτηση μιας ad hoc διαδικασίας που θα ακολουθείται για την εξέταση των εγγράφων που δύναται να περιέχουν ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα. Πιο συγκεκριμένα, σε πρώτο στάδιο θα γίνεται ταυτοποίηση από την Facebook Ireland των εγγράφων που περιέχουν ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα και ακολούθως θα ενημερώνεται σχετικά η Επιτροπή μέσω ηλεκτρονικού μέσου. Σε δεύτερο στάδιο, τα συγκεκριμένα έγγραφα θα τοποθετηθούν σε μια εικονική αίθουσα δεδομένων περιορισμένης πρόσβασης (virtual data room), όπου περιορισμένος αριθμός στελεχών της Επιτροπής θα έχει τη δυνατότητα να εξετάσει και να επιλέξει τα έγγραφα που θεωρεί ότι σχετίζονται με το αντικείμενο της έρευνας της Επιτροπής και τα οποία θα πρέπει συνακόλουθα να αποτελέσουν μέρος του διοικητικού φακέλου της υπόθεσης. Οι δικηγόροι της Facebook Ireland θα έχουν τη ευχέρεια να υποβάλουν τα σχόλια τους αναφορικά με τα επιλεχθέντα έγγραφα, και σε περίπτωση διαφωνίας με την Επιτροπή, η διαφορά θα επιλύεται από τον Διευθυντή Πληροφοριών, Επικοινωνιών και Μέσων της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού της Επιτροπής.
Διάταγμα Δικαστηρίου – Απόφαση για λήψη προσωρινών μέτρων
Το Δικαστήριο αποφάσισε την εν μέρει αναστολή της εφαρμογής της Προσβαλλόμενης Απόφασης στο μέτρο που αφορά την υποχρέωση υποβολής εγγράφων και πληροφοριών που δεν είναι σχετικά με τις επιχειρηματικές δραστηριότητες της Facebook Ireland και που περιέχουν ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, και για όσο χρονικό διάστημα δεν τίθεται σε εφαρμογή η ad hoc διαδικασία που περιγράφηκε ανωτέρω.
Σχόλια
Το Διάταγμα προσωρινών μέτρων του Δικαστηρίου αναδεικνύει τη σημασία της στάθμισης της προστασίας των δικαιωμάτων των επιχειρήσεων που εμπλέκονται σε έρευνες για πιθανολογούμενες παραβάσεις της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας και της αποτελεσματικής εφαρμογής των διαδικαστικών κανόνων της Επιτροπής αναφορικά με τις εν λόγω έρευνες. Περαιτέρω, το εν λόγω Διάταγμα επιβεβαιώνει τη δυνατότητα των Δικαστηρίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αφενός να ασκήσουν ενδελεχή έλεγχο στον τρόπο άσκησης των διαδικαστικών εξουσιών της Επιτροπής και αφετέρου, την ευελιξία που έχουν όσον αφορά τη λήψη των αναγκαίων μέτρων για σκοπούς προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων των εμπλεκομένων επιχειρήσεων σε τέτοιες υποθέσεις. Εν προκειμένω, το μέτρο αυτό έλαβε την μορφή της δημιουργίας εικονικής αίθουσας δεδομένων περιορισμένης πρόσβασης (virtual data room). Είναι πολύ πιθανόν αυτή η προσέγγιση να αποτελέσει προηγούμενο σε σχέση με αντιμετώπιση αντίστοιχων περιπτώσεων στο μέλλον, αναφορικά με την συμπερίληψη στο διοικητικό φάκελο της υπόθεσης ευαίσθητων δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.
Είναι σημαντικό να παρατηρηθεί ότι το εν λόγω μέτρο προσομοιάζει με αυτό που αφορά επίλυση διαφορών που προκύπτουν μεταξύ επιχειρήσεων και της Επιτροπής σε σχέση με τον χαρακτηρισμό έγγραφων που συλλέγονται στο πλαίσιο επιτόπιων ερευνών (dawn raids), π.χ. τα έγγραφα που καλύπτονται από το δικηγορικό απόρρητο (legal privilege).
Οι διαπιστώσεις του Δικαστηρίου σε σχέση με το μεγάλο εύρος του αιτήματος της Επιτροπής για παροχή πληροφοριών και την απουσία μεθόδου επιβεβαίωσης της σχετικότητας των απαιτούμενων εγγράφων και πληροφοριών με το αντικείμενο της έρευνας, ενδεχομένως να αποτελούν ένδειξη ως προς το αποτέλεσμα της απόφασης του Δικαστηρίου αναφορικά με την αίτηση της Facebook Ireland για ακύρωση της Προσβαλλόμενης Απόφασης.
