Στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης προσέφυγαν στις 28 Μαϊου 2020, πενήντα τρεις (53) Δικηγορικοί Σύλλογοι της Eλλάδας για παραβάσεις των δικαιωμάτων του δικηγορικού σώματος στο πλαίσιο των μέτρων αντιμετώπισης του COVID-19
Στην συλλογική προσφυγή που υποβλήθηκε στην Εκτελεστική Γραμματεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Στρασβούργο, οι προσφεύγοντες επικαλούνται παραβιάσεις από την Ελλάδα μιας σειράς δικαιωμάτων που κατοχυρώνονται στον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη. Την προσφυγή συνυπογράφουν ο Πρόεδρος της Ολομελείας των Δικηγορικών Συλλόγων Δημήτρης Βερβεσός, και η Δικηγόρος Αθηνών Ηλέκτρα – Λήδα Κούτρα, η οποία τη συνέταξε και εκπροσωπεί τους Συλλόγους στην Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων, ενώ στο έργο της την συνεπικουρούν οι δικηγόροι Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος και Βασίλης Σωτηρόπουλος, μέλη του Δ.Σ. Αθηνών.
O δικηγόρος Βασίλης Σωτηρόπουλος δημοσίευσε ερωτήσεις – απαντήσεις με όλες τις πληροφορίες που αφορούν την προσφυγή. Διαβάστε πιο κάτω:
1. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων είναι δικαστήριο;
Όχι, είναι ένα συλλογικό όργανο του Συμβουλίου της Ευρώπης. Είναι το όργανο που θεσπίστηκε για να παρακολουθεί κατά πόσον τα κράτη που δεσμεύονται από τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη (1961) και τον Αναθεωρημένο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη (1996) τηρούν ή παραβιάζουν τα κοινωνικά δικαιώματα που έχουν κατοχυρωθεί από αυτή την ευρωπαϊκή σύμβαση. Συνεδριάζει στο κτίριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο, όπου συνεδριάζει και το ΕΔΔΑ. Αφού λάβει μια καταγγελία και εξετάσει τις απαντήσεις του κράτους, τις παρατηρήσεις των μερών και δικαιούμενων τρίτων, εκδίδει απόφαση που διαπιστώνει αν παραβιάσθηκε ή όχι ο Χάρτης, η εφαρμογή της οποίας στην συνέχεια παρακολουθείται, μέχρι την πλήρη συμμόρφωση. Τις αποφάσεις της ακολουθεί σχετικό Ψήφισμα της Επιτροπής Υπουργών.
2. Έχουν δικαίωμα οι δικηγορικοί σύλλογοι να προσφύγουν στην ΕΕΚΔ;
Το πρόσθετο πρωτόκολλο του 1995 στον Χάρτη ορίζει ότι δικαίωμα υποβολής συλλογικής προσφυγής έχουν: α) οι διεθνείς οργανώσεις εργαζομένων και διεθνείς συνδικαλιστικές οργανώσεις, β) οι μη κυβερνητικές οργανώσεις με συμβουλευτικό status στο Συμβούλιο της Ευρώπης (υπάρχει κατάλογος) και γ) οι αντιπροσωπευτικές εθνικές οργανώσεις εργαζομένων και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις. Στο παρελθόν έχουν προσφύγει παραδεκτά εναντίον της Ελλάδας, μεταξύ άλλων, το Ίδρυμα Μαραγκοπούλου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (προσφυγή 30/2005), η Γ.Σ.Ε.Ε. (προσφυγή 111/2014), το Ευρωπαϊκό Κέντρο Δικαιωμάτων Ρομά (προσφυγή 15/2003), η Ένωση Συνταξιούχων της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδας (αρ. 80/2012), η Πανελλήνια Ομοσπονδία Συνταξιούχων ΔΕΗ (προσφυγή 79/2012), η Ένωση Συνταξιούχων ΗΣΑΠ (προσφυγή 78/2012), η Πανελλήνια Ομοσπονδία Συνταξιούχων Δημοσίου (προσφυγή 77/2012), η Ένωση συνταξιούχων ΙΚΑ – ΕΤΑΜ (προσφυγή 76/2012), η ΓΕΝΟΠ – ΔΕΗ (προσφυγή 66/2011), η ΑΔΕΔΥ (προσφυγή 65/2011) και άλλες οργανώσεις. Στην παρούσα υπόθεση έχουν προσφύγει 53 (πλέον συντάχθηκε και 54ος) από τους 63 δικηγορικούς συλλόγους της χώρας, δηλαδή αντιπροσωπευτικές σε εθνικό επίπεδο ενώσεις δικηγόρων κατ’ άρθρο 1 (γ) του Πρωτοκόλλου. Στην προσφυγή έχει εξηγηθεί ότι δεν υπάρχει πανελλήνιος δικηγορικός σύλλογος, αλλά μόνο η ολομέλεια των δικηγορικών συλλόγων που κατά την συντριπτική πλειοψηφία των μελών της αποφάσισε την προσφυγή.
3. Ποια είναι η πορεία της συλλογικής προσφυγής που κατατέθηκε από τους 53 δικηγορικούς συλλόγους στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων;
Η Επιτροπή διαθέτει μια ιστοσελίδα εντός του διαδικτυακού τόπου του Συμβουλίου της Ευρώπης, όπου αναρτά το πλήρες κείμενο κάθε συλλογικής προσφυγής. Στη συνέχεια, η Ελλάδα θα απαντήσει με έγγραφες παρατηρήσεις (κατ’ αρχήν για το αίτημα «Άμεσων Μέτρων» που ζητήθηκε από τους Συλλόγους και κατόπιν για το παραδεκτό και την ουσία της συλλογικής προσφυγής), οι οποίες επίσης θα αναρτηθούν στην ιστοθέση της υπόθεσης. Οι προσφεύγοντες θα απαντήσουν στις έγγραφες παρατηρήσεις με υπόμνημα, το οποίο επίσης θα αναρτηθεί. Περαιτέρω, μπορούν να παρέμβουν στην διαδικασία και άλλες οργανώσεις, ως τρίτοι, οπότε και οι δικές τους παρατηρήσεις θα αναρτηθούν. Η απόφαση της Ευρωπαϊκης Επιτροπής θα αναρτηθεί κατόπιν όλων των ανωτέρω στην εν λόγω ιστοθέση. Μπορείτε να παρακολουθείτε την πορεία της προσφυγής από την ανάρτησή της και μετά, στην ιστοθέση:
https://www.coe.int/en/web/european-social-charter/pending-complaints
4. Είναι δεσμευτική η απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Κοινωνικών Δικαιωμάτων;
Εφόσον η Επιτροπή διαπιστώσει παράβαση άρθρων του Χάρτη, η απόφασή της είναι δεσμευτική σχετικά με το αν έχει εμφιλοχωρήσει παραβίαση του Χάρτη και θέτει την χώρα υπό παρακολούθηση. Συγκεκριμένα, η Επιτροπή δεν εκδίδει απλώς μια απόφαση, αλλά αναπτύσσει διπλωματικό διάλογο με την χώρα σε συνθήκες δημοσιότητας, ασκώντας έτσι πίεση για την αποκατάσταση των παραβιάσεων που διαπιστώνει και δημοσιεύει στην ιστοσελίδα της τα ψηφίσματα που εκδίδονται σε εφαρμογή της απόφασής της, καταγράφοντας και μετά την έκδοση απόφασης (και δημοσιοποιώντας) την πορεία της χώρας προς την αποκατάσταση των κοινωνικών δικαιωμάτων που παραβιάστηκαν.
5. Υπάρχουν προσφεύγοντες κατά της Ελλάδας που δικαιώθηκαν και αυτό είχε πρακτικό αποτέλεσμα;
Βεβαίως. Μεταξύ άλλων: Το 2004 εκδόθηκε η απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Κοινωνικών Δικαιωμάτων επί της προσφυγής του Παγκόσμιου Οργανισμού κατά των Βασανιστηρίων κατά της Ελλάδας (σωματική τιμωρία των παιδιών στα σχολεία), στην οποία διαπιστώθηκε παραβίαση του άρθρου 17 του Χάρτη (δικαίωμα των παιδιών σε κοινωνική, οικονομική και νομική προστασία) και η Ελλάδα αποκατέστησε την παραβίαση. Επίσης, η Ελλάδα αποκατέστησε την παραβίαση που διαπιστώθηκε (απαγόρευση καταναγκαστικής εργασίας) στις συλλογικές προσφυγές του Συμβουλίου Κουακέρων για τις Ευρωπαϊκές Σχέσεις και της Διεθνούς Συνομοσπονδίας Ενώσεων Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, το 2001-2002 (για τους αντιρρησίες συνείδησης στον στρατό). Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις και οι οργανώσεις συνταξιούχων που έχουν προσφύγει έχουν επίσης δικαιωθεί και η Επιτροπή παρακολουθεί την εξέλιξη της συμμόρφωσης της Ελλάδας σε τακτική βάση.
6. Αν η έκβαση είναι επιτυχής, ποιά μπορεί να είναι η εξέλιξη, ειδικά για το επίδομα των 800 ευρώ;
Καθώς ο Αναθεωρημένος Χάρτης Κοινωνικών Δικαιωμάτων είναι και ισχύον εσωτερικό δίκαιο που κυρώθηκε με νόμο το 2016, οι θιγόμενοι μπορούν να προσφύγουν με αίτημα αποζημίωσης στα αρμόδια εθνικά δικαστήρια με ομαδικές αγωγές κατά του Ελληνικού Δημοσίου ή, εφόσον οι περιστάσεις το επιτρέπουν, ακόμα και να αιτηθούν την εξωδικαστική αναγνώριση οφειλής του Ελληνικού Δημοσίου προς εκείνους. Η διαγνωστική απόφαση της Επιτροπής αποτελεί ουσιαστικό δεδικασμένο για τα Δικαστήρια κάθε βαθμού σχετικά με το αν παραβιάστηκε ή όχι ο Χάρτης. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι σε περίπτωση ευόδωσης της προσφυγής θα απαιτηθεί για τη συμμόρφωση να υπάρξει δέσμη μέτρων που θα εγγυάται ότι οι δικηγόροι έχουν αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης. Η αξιοποίηση μια τέτοιας εξέλιξης από τα συλλογικά όργανα των δικηγόρων μπορεί να είναι πολύπλευρη.
7. Ποια είναι τα παράπονα των δικηγόρων;
Οι προσφεύγοντες Δικηγορικοί Σύλλογοι εξηγούν ότι ως μια σοβαρά πληττόμενη κοινωνική και επαγγελματική ομάδα, βίωσαν τη βαθύτατη περιφρόνηση της νομοθετικής και εκτελεστικής λειτουργίας, στο πλαίσιο της λήψης μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορονοϊού. Η απόφαση για το κλείσιμο των Δικαστηρίων της χώρας για την προστασία της δημόσιας υγείας στις αρχές του Μαρτίου του 2020 δεν συνοδεύθηκε από αντισταθμιστικά μέτρα για την προστασία της αξιοπρέπειας και των στοιχειωδών κοινωνικών δικαιωμάτων των δικηγόρων. Συγκεκριμένα, οι δικηγορικοί σύλλογοι επικαλούνται αρχικά την απαγόρευση διάκρισης που προβλέπεται στο στοιχείο “Ε” του Χάρτη, καταδεικνύοντας την δυσμενή μεταχείριση που επιφύλαξε η Ελλάδα στους δικηγόρους σε σχέση με άλλες εργασιακές ομάδες. Τονίζεται ο ρόλος των δικηγόρων ως Υπερασπιστών Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, κατά τα σχετικά διεθνή πρότυπα και τις εγγυήσεις που ισχύουν στο Συμβούλιο της Ευρώπης και η σοβαρή υποβάθμιση του ρόλου τους με τον αποκλεισμό τους από τα μέτρα ενίσχυσης που ελήφθησαν για άλλες επαγγελματικές κατηγορίες.
Η προσφυγή επικαλείται την υποχρέωση του Κράτους, βάσει του άρθρου 30 του Χάρτη για λήψη θετικών μέτρων ώστε να αποτρέπεται η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός. Αναδεικνύει την παράλειψη της Ελλάδας να φροντίσει ώστε οι δικηγόροι να επωφεληθούν χωρίς διακρίσεις από τα μέτρα για την προστασία της υγείας που λήφθηκαν, κατά το άρθρο 11 του Χάρτη. Υπογραμμίζει την παραβίαση του άρθρου 13 του Χάρτη που κατοχυρώνει την υποχρέωση παροχής κοινωνικών βοηθημάτων. Στηλιτεύει την περιφρόνηση της υποχρέωσης κοινωνικής, νομικής και οικονομικής προστασίας των οικογενειών των δικηγόρων, κατά παράβαση του άρθρου 16 του Χάρτη και των παιδιών των δικηγόρων κατά το άρθρο 17 του Χάρτη. Αποκαλύπτει ότι η εξαίρεση των δικηγόρων από το δικαίωμα έκπτωσης μισθωμάτων κατοικίας, δικαίωμα το οποίο έχουν οι αυτοαπασχολούμενοι που έλαβαν το ειδικό βοήθημα, παραβιάζει το άρθρο 32 παρ. 2 του Χάρτη.
8. Ποια είναι τα αιτήματα των προσφευγόντων;
Αίτημα της προσφυγής είναι η διαπίστωση των παραβάσεων, αλλά και το να ζητήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων από την Ελλάδα να λάβει επειγόντως άμεσα μέτρα για την τήρηση των υποχρεώσεών της σύμφωνα με τον Αναθεωρημένο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη. Το επείγον της προσφυγής τεκμηριώνεται, καθώς, κατά το χρόνο κατάθεσής της, τα δικαστήρια παρέμεναν κλειστά και οι δικηγόροι πλησίαζαν τους 3 μήνες χωρίς δυνατότητα εργασίας και χωρίς καμία ουσιαστική υποστήριξη. Σε κάθε στάδιο της διαδικασίας εξέτασης και αναλόγως της στάσης της Κυβέρνησης προς τους Δικηγόρους, μπορεί να προστεθεί νέο αίτημα λήψης ασφαλιστικού μέτρου, ή και να ανακληθεί το εκκρεμές από τους προσφεύγοντες, σε περίπτωση ικανοποίησης των αιτημάτων τους εις τρόπον ώστε να μην κινδυνεύει κανένας δικηγόρος (ή η οικογένειά του) να υποστεί ανεπανόρθωτη βλάβη λόγω παραβίασης δικαιωμάτων που προστατεύει ο Χάρτης.
9. Η Ηλέκτρα – Λήδα Κούτρα που συνέταξε και υπογράφει την συλλογική προσφυγή έχει κερδίσει άλλη υπόθεση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων;
Ναι. Το 2011 συνέταξε την προσφυγή και της παρατηρήσεις του Προσφεύγοντος Οργανισμού (με συμβουλευτικό καθεστώς στο Συμβούλιο της Ευρώπης) στο Συλλογικό Παράπονο του ERTF κατά της Γαλλίας, επί του οποίου εκδόθηκε to 2013 Απόφαση της Επιτροπής Κοινωνικών Δικαιωμάτων που διαπίστωνε πληθώρα παραβιάσεων του ΕΚΧ από τη Γαλλία, σε συνδυασμό με το άρθρο Ε (απαγόρευση διακρίσεων). Επί της συμμόρφωσης της Γαλλίας με την απόφαση της Επιτροπής και του σχετικού με αυτήν Ψηφίσματος, λήφθηκε δέσμη μέτρων στη νομοθεσία (μεταξύ άλλων τροποποιήθηκε και η εκλογική νομοθεσία) και την διοικητική πρακτική, δημιουργήθηκαν εκατοντάδες σπίτια, δόθηκαν εκατομμύρια ευρώ σε σχετικές δράσεις. Η πληρότητα της συμμόρφωσης της Γαλλίας ακόμα εξετάζεται. Περισσότερες πληροφορίες:
Αξιολόγηση επί της διαδικασίας εξέτασης της συμμόρφωσης της χώρας, διαθέσιμη εδώ
Ιδίως, όμως, η κ. Κούτρα έχει εκτεταμένη εμπειρία στην διεκδίκηση των δικαιωμάτων μεγάλου αριθμού προσφευγόντων σε υπερεθνικά συλλογικά όργανα (ΕΔΔΑ, Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και ειδικές διαδικασίες του ΟΗΕ) με δεκάδες προσφυγές στις οποίες δικαιώθηκαν οι προσφεύγοντες, σε κάποιες δε υποθέσεις υποδείχθηκαν και ασφαλιστικά μέτρα στο Συμβαλλόμενο Κράτος (Ελλάδα, Ολλανδία).
10. Η κ. Κούτρα δεν υποστηρίζει μόνη τους Συλλόγους, αλλά πλαισιώνεται στην υπεράσπιση της προσφυγής από Δικηγόρους με σημαντική κατάρτιση, όπως ο Δικηγόρος Αθηνών Βασίλης Σωτηρόπουλος.
