Το σύνολο της ανθρωπότητας το τελευταίο διάστημα αντιμετωπίζει πρωτόγνωρες και πρωτοφανώς δυσάρεστες καταστάσεις. Η εξάπλωση του κορωνοϊού έπληξε, πλήττει και θα συνεχίσει να πλήττει για άγνωστο χρονικό διάστημα την υγεία του πληθυσμού παγκοσμίως.
Προτού αναφερθώ στα κατ’ ιδίαν θέματα ενασχόλησης, οφείλω να αναφέρω τρία στοιχεία:
Πρώτον, ευχή όλων πρέπει να είναι η διασφάλιση της υγείας μας και ο άμεσος περιορισμός της πανδημικής νόσου. Δεύτερον, αυτονόητη υποχρέωση είναι η εναρμόνιση με τις οδηγίες των επιστημόνων και τις εντολές της πολιτείας και ειδικά αυτή περί περιορισμού των μετακινήσεων, ώστε να αποφευχθούν φαινόμενα ανόητων και άλλο τόσο ανεύθυνων που συνεχίζουν να συμπεριφέρονται μη αντιλαμβανόμενοι την κρισιμότητα της κατάστασης. Τρίτον, η ανάγκη για αλληλεγγύη εντός της κοινωνίας είναι περισσότερο από ποτέ επιτακτική και, μάλιστα, όχι ως ένα απλό ευχολόγιο, αλλά ως έμπρακτη στάση ζωής.
Κρίση στην υγεία παγκοσμίως σημαίνει, δίχως άλλο, και κρίση στην οικονομία και κατ’ επέκταση στις εργασιακές σχέσεις. Οι περισσότερες επιχειρήσεις έχουν αναστείλει τη λειτουργία τους και η άγνοια σχετικά με τη διάρκεια της αναστολής επιφέρει άγνοια και άγχος για το εάν και το πώς θα μπορέσουν να επιβιώσουν. Μαζί, όμως, με τις επιχειρήσεις, επηρεάζονται και πλήττονται και οι εργαζόμενοι, οι οποίοι δεν θα εργαστούν κατά το διάστημα της αναστολής. Ανεξάρτητα από τα συγκεκριμένα μέτρα που θα ληφθούν, θεωρώ ότι είναι κρίσιμο να ληφθούν υπ’ όψιν οι κατωτέρω παράμετροι για την αντιμετώπιση των ζητημάτων που θα προκύψουν για τις εργασιακές σχέσεις.
1.Μισθολογικές απολαβές: Κατ’ αρχάς, οι εργοδότες που έχουν αναστείλει τη λειτουργία των επιχειρήσεών τους δεν υποχρεούνται σε καταβολή μισθών προς τους εργαζομένους τους καθώς η αναστολή λειτουργίας οφείλεται σε λόγους ανωτέρας βίας. Αυτό σημαίνει ότι η πολιτεία είναι αυτή που θα κληθεί να υποκαταστήσει τις μισθολογικές απολαβές ή να καταβάλει μία έκτακτη οικονομική ενίσχυση καταβάλλοντας έστω ένα τμήμα του μισθού για την κάλυψη των στοιχειωδών αναγκών των εργαζομένων για αυτό το διάστημα. Το ποσό, εάν θα θέλαμε να είμαστε ρεαλιστές, δυστυχώς δεν μπορεί να είναι υψηλό ή έστω επαρκές, καθώς αφενός η οικονομία εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να αντέξει υψηλές παροχές για έναν τεράστιο αριθμό εργαζομένων (καθώς ολοένα διευρύνονται οι επιχειρήσεις που αναστέλλουν τη λειτουργία τους), αφετέρου παραμένει άγνωστη η διάρκεια της αναστολής, άρα και η ανάγκη επιδότησης των εργαζομένων. Το οποίο σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι δυστυχώς θα διάγουν περίοδο έντονης οικονομικής δυσχέρειας.
2.Απολύσεις: Το σημαντικότερο “στοίχημα” είναι η διάσωση των θέσεων εργασίας. Να γνωρίζει, δηλαδή, ο εργαζόμενος ότι δεν θα απολυθεί και ότι, όταν ξεπεραστεί αυτή η περίοδος, θα επιστρέψει στη θέση εργασίας του. Θα πρέπει να αποτραπούν φαινόμενα, όπου εργοδότες με αιτιολογία ή πρόσχημα την αναστολή λειτουργίας των επιχειρήσεών τους θα επιχειρήσουν να προβούν σε απολύσεις του προσωπικού τους. Η επίκληση οικονομικοτεχνικών λόγων, ούτως ειπείν η ανάγκη περικοπής του μισθολογικού κόστους, δεν θα πρέπει να οδηγήσει σε περικοπές του προσωπικού, οι οποίες θα είναι ακόμη πιο έντονες σε μεγάλες επιχειρήσεις. Επομένως, η πολιτεία θα πρέπει να θεσπίσει αντισταθμιστικά μέτρα, ελαφρύνοντας τις επιχειρήσεις από άλλες υποχρεώσεις. Θα μπορούσε, επί παραδείγματι, να προταθεί η αναστολή φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων, η αναστολή των προθεσμιών αποπληρωμής των λογαριασμών κατανάλωσης ρεύματος, ύδρευσης κλπ, η αναστολή της υποχρέωσης εξυπηρέτησης εταιρικών δανείων κλπ. Η ελάφρυνση των επιχειρήσεων από άλλες οικονομικές υποχρεώσεις θα αποτελέσει σημαντικό παράγοντα ώστε να διατηρηθεί το προσωπικό των επιχειρήσεων στις θέσεις εργασίας που κατέχουν.
3.Εργασία πέραν του ωραρίου: Οι επιχειρήσεις που παραμένουν σε λειτουργία είναι εξαιρετικά πιθανόν να χρειαστούν την εργασία των εργαζομένων τους πέραν του νομίμου και συμβατικού ωραρίου τους, ειδικά στις περιπτώσεις των υπεραγορών (super-markets). Δύο παράμετροι διασφάλισης μπορεί να προταθούν εν προκειμένω: αφενός ο παροδικός χαρακτήρας της επιβολής επιπλέον εργασίας με ελαστικά μέσα για όσο χρονικό διάστημα διαρκέσει η περίοδος αυτή, αφετέρου να διασφαλιστεί η αμοιβή των εργαζομένων για την επιπλέον εργασία τους.
4.Τηλεργασία: Πολλές επιχειρήσεις έχουν ήδη υιοθετήσει σύστημα τηλεργασίας, ήτοι της δυνατότητας εργασίας των εργαζομένων από την οικία τους. Η τηλεργασία μπορεί να αποτελέσει σπουδαίο και χρήσιμο εργαλείο για τη διασφάλιση της συνέχισης λειτουργίας μιας επιχείρησης. Εντούτοις, και πάλι θα πρέπει να τονιστεί ο παροδικός χαρακτήρας της για το διάστημα της πανδημίας και των εκτάκτων μέτρων. Η τηλεργασία δεν θα πρέπει να επιβάλλεται και στο μέλλον μονομερώς από τον εργοδότη και χωρίς τη συναίνεση του εργαζομένου, γιατί, όσο σύγχρονο μέσο και αν φαντάζει, δεν παύει να οδηγεί σε μία χωροχρονική ρευστότητα της εργασίας, όπου ο χρόνος εργασίας και ο χρόνος ανάπαυσης και ο χώρος εργασίας και ο ιδιωτικός χώρος συγχέονται και κατ’ αυτόν τον τρόπο παραβιάζεται εν τέλει η ιδιωτικότητα των εργαζομένων.
Οι στιγμές είναι κρίσιμες και πρώτιστη ευχή όλων πρέπει να παραμείνει η διασφάλιση της υγείας μας.
