Τα ανατρεπτικά αποτελέσματα των πρόσφατων βουλευτικών εκλογών της 30ης Μαΐου 2021 έφεραν στην επιφάνεια τις στρεβλώσεις και αδικίες που μπορεί να επιφέρει ο Περί Εκλογής Μελών της Βουλής των Αντιπροσώπων Νόμος (Ν. 72/1979).
Σύμφωνα με τα τελικά αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών, το ΑΚΕΛ έχει λάβει 6 έδρες στην Λευκωσία με ποσοστό 21,06%, ενώ ο ΔΗΣΥ έλαβε 5 έδρες παρά το γεγονός ότι είχε υψηλότερο ποσοστό (25,47%). Στην Κερύνεια δε ο ΔΗΣΥ έλαβε 2 έδρες με ποσοστό 24,30%, ενώ το ΑΚΕΛ έλαβε 1 έδρα με ποσοστό 24,47% και το ΔΗΚΟ καμία έδρα με ποσοστό 15%. Επίσης, στην Αμμόχωστο το ΔΗΚΟ έλαβε 2 έδρες με ποσοστό 6,72%, ενώ το ΑΚΕΛ έλαβε 3 έδρες με σχεδόν τετραπλάσιο ποσοστό (24,42%).
Η αιτία των ανωτέρω παράλογων αποτελεσμάτων -που σε τελική ανάλυση δεν εκφράζουν την λαϊκή βούληση της κάθε επαρχίας- έγκειται στον τρόπο κατανομής των αδιάθετων εδρών στην γ’ κατανομή βάσει του άρθρου 33(4)(γ) του Ν.72/1979, που προνοεί τα εξής: «(γ) αι τυχόv και μετά τηv δευτέραv καταvoμήv απoμέvoυσαι αδιάθετoι έδραι… πρoσκυρoύvται, αvά μία, κατά σειράv εις τo κόμμα ή συvασπισμόv κoμμάτωv όστις παρoυσιάζει τα υψηλότερα εκ της δευτέρας καταvoμής πρoκύπτovτα αχρησιμoπoίητα υπόλoιπα vooυμέvoυ ότι τo εv λόγω κόμμα έχει συγκεvτρώσει ποσοστό 7,2% επί τoυ συvόλoυ τωv έγκυρωv ψήφωv σε oλόκληρη τηv επικράτεια της Δημoκρατίας… και παραχωρoύvται εις τoυς συvδυασμoύς τωv δικαιωθέvτωv ταύτας κoμμάτωv… κατ’ εφαρμoγήv τωv διατάξεωv της παραγράφoυ (β) και τηρoυμέvωv τωv αvαλoγιώv.»
Η ανωτέρω νομοθετική πρόνοια έτυχε ήδη ερμηνείας από το Ανώτατο Δικαστήριο από την δεκαετία του 1980. Αρχικά στην απόφαση Zachariades v Liveras (1987) 1 CLR 397 για τις βουλευτικές εκλογές του 1981 και αργότερα στην απόφαση HadjiPavlou v Charalambides (1986) 1 CLR 272 για τις βουλευτικές εκλογές του 1985. Η ερμηνεία που έδωσε το Ανώτατο Δικαστήριο στις ανωτέρω αποφάσεις ήταν ότι στην γ’ κατανομή, τα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα εκ της β’ κατανομής λαμβάνονται υπόψιν μόνο για σκοπούς κατάταξης των κομμάτων στην κατά σειρά προσκύρωση των αδιάθετων εδρών, ενώ για την κατανομή των αδιάθετων εδρών της κάθε επαρχίας λαμβάνονται υπόψιν τα εκ της α’ κατανομής αχρησιμοποίητα υπόλοιπα. Με άλλα λόγια, τα υπόλοιπα που είχαν τα κόμματα και λήφθηκαν υπόψιν για να τους προσκυρωθεί έδρα στην β’ κατανομή, ξανα-λαμβάνονται υπόψιν και στην γ’ κατανομή.
Το σκεπτικό του Ανωτάτου Δικαστηρίου στις ανωτέρω δύο αποφάσεις είναι ουσιαστικά ότι επειδή στην β’ κατανομή θεωρείται ολόκληρη η επικράτεια της Δημοκρατίας σαν μια ενιαία εκλογική περιφέρεια με ένα ενιαίο εκλογικό μέτρο, τα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα ανά επαρχία δεν «χρησιμοποιούνται» με βάση ξεχωριστό εκλογικό μέτρο κάθε επαρχίας όπως γίνεται στην α’ κατανομή. Τα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα ανά επαρχία απλώς λαμβάνονται υπόψιν συγκριτικά με τα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα του κόμματος στις άλλες επαρχίες προκειμένου να καθοριστεί σε ποια επαρχία θα λάβει την έδρα που δικαιούται το κάθε κόμμα.
Το ίδιο ζήτημα εγέρθηκε και πιο πρόσφατα στην απόφαση Κενεβέζος ν Ιωαννίδης (2007) 1 ΑΑΔ 412 για τις βουλευτικές εκλογές του 2006. Το Ανώτατο Δικαστήριο, αν και δεν απέκλινε από την ανωτέρω νομολογία, προέβη σε κάποια αξιοσημείωτα σχόλια. Ο Έντιμος Δικαστής κ. Αρτεμίδης ανέφερε ότι «Οι πιο πάνω αποφάσεις καθόρισαν τελεσίδικα το ισχύον δίκαιο αναφορικά με το επίμαχο άρθρο του Εκλογικού Νόμου. Έκτοτε πέρασαν 25 χρόνια, μεσολάβησαν πέντε βουλευτικές εκλογές και η Βουλή των Αντιπροσώπων δεν θεώρησε αναγκαίο να παρέμβει στον υφιστάμενο Νόμο». Ο Έντιμος Δικαστής κ. Χατζηχαμπής σχολίασε δε ότι «αν το θέμα ήταν ελεύθερο τέτοιας νομολογίας, θα θεωρούσα ελκυστική την ερμηνεία την οποία εισηγούνται οι Αιτητές στη βάση των επιχειρημάτων τους αλλά και με συνέπεια προς το επιθυμητό της κατά το δυνατό αναλογικής εκπροσώπησης των κομμάτων κατά Επαρχία που και κατά τα άλλα διέπει τον εκλογικό νόμο». Δηλαδή, αν και η ερμηνεία που δόθηκε από το 1982 στην επίμαχη νομοθετική πρόνοια εξακολουθεί να θεωρείται ορθή, το Ανώτατο Δικαστήριο αναγνώρισε εμμέσως πλην σαφώς ότι ο τρόπος προσκύρωσης των εδρών στην γ’ κατανομή δεν συμβαδίζει με την αναλογική εκπροσώπηση των κομμάτων κατά επαρχία και τούτο είναι ζήτημα που θα πρέπει να επιλύσει, εάν επιθυμεί, η ίδια η Βουλή με τροποποίηση του Νόμου.
Τα τελικά αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών του 2021 άφησαν 4 αδιάθετες έδρες να προσκυρωθούν στην γ’ κατανομή, με αποτέλεσμα η στρέβλωση και η αδικία να είναι περισσότερο εμφανείς και έκδηλες σε σχέση με προηγούμενες βουλευτικές εκλογές. Εάν στην γ’ κατανομή λαμβάνονταν υπόψιν τα εκ της β’ κατανομής (και όχι της α’ κατανομής) αχρησιμοποίητα υπόλοιπα, τότε το ΔΗΚΟ θα ελάμβανε μια έδρα στην Κερύνεια αντί 2η έδρα στην Αμμόχωστο, το ΑΚΕΛ 4η έδρα στην Αμμόχωστο αντί 6η στην Λευκωσία και ο ΔΗΣΥ 6η έδρα στην Λευκωσία αντί 2η στην Κερύνεια. Με αυτόν τον τρόπο τα κόμματα θα ελάμβαναν αριθμό εδρών ανά επαρχία αναλόγως των ποσοστών τους στην κάθε επαρχία με αποτέλεσμα να επιτευχθεί η «αναλογική εκπροσώπηση των κομμάτων κατά επαρχία» και η έκφραση της λαϊκής βούλησης κατά ορθό, δίκαιο και δημοκρατικό τρόπο μέσα στην Βουλή των Αντιπροσώπων.
