Σε προηγούμενο μου άρθρο στη «Δικαιοσύνη» με τίτλο «Μεταρρυθμίσεις χωρίς ρύθμιση» είχα εισηγηθεί, πως οι επερχόμενες κυβερνητικές μεταρρυθμίσεις στον τομέα των Δικαστηρίων είναι μεν αναγκαίες και ευπρόσδεκτες, αλλά παράλληλα τόνισα, πως παρά το τεράστιο κόστος που θα έχουν για τον φορολογούμενο, εντούτοις, δεν θα επιλύσουν το ουσιαστικότερο πρόβλημα που ταλανίζει τον νευραλγικό αυτό τομέα.
Δεν χωρεί καμία αμφιβολία πως το βασικότερο πρόβλημα της Κυπριακής Δικαιοσύνης σήμερα, είναι το εντελώς ανέλεγκτο του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Σε ένα πραγματικό Κράτος Δικαίου, δεν νοείται να υπάρχουν θεσμοί ή εξουσίες, τα οποία να δρουν ανεξέλεγκτα. Η απουσία ελέγχου, δημιουργεί κατεστημένα και οδηγεί σε αυθαιρεσίες. Επί του προκειμένου, δεν ήταν τυχαίο το ότι, 132 από τους 139 δικηγόρους που έλαβαν μέρος στην έρευνα της Λεμεσού, εξέφρασαν την άποψη πως δεν ζούμε σε Κράτος Δικαίου, ενώ 133 εξ’ αυτών, θεώρησαν, πως το ανέλεγκτο του Ανωτάτου Δικαστηρίου, οδηγεί σε αυθαιρεσίες, ανάμεσα στις οποίες, και η επίδειξη ανεπίτρεπτης εύνοιας σε ορισμένους δικηγόρους.
Σήμερα ουδείς ελέγχει το Ανώτατο Δικαστήριο Τα Μ.Μ.Ε., είτε δεν έχουν τις γνώσεις είτε φοβούνται να ασκήσουν δημόσια κριτική, ή ακαδημαϊκή κοινότητα είναι απούσα και οι Δικηγορικοί Σύλλογοι, συμβιβάζονται. Εξού και 132 από τους 139 ερωτηθέντες πιστεύουν πως ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος και οι Τοπικοί Δικηγορικοί Σύλλογοι δεν συνδράμουν αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση των προβλημάτων της Δικαιοσύνης.
Αν λοιπόν η εκτελεστική και η νομοθετική εξουσία θέλουν πράγματι να λύσουν τα προβλήματα της Δικαιοσύνης, το πρώτο που πρέπει να τους απασχολήσει, είναι η θέσπιση αυστηρών κανόνων αλλά και θεσμών ελέγχου, τόσο των Δικαστών που θα διοριστούν στα δύο Ανώτερα Δικαστήρια όσο και της ποιότητας της Δικαιοσύνης που αυτά θα απονέμουν.
Ως προς τους Δικαστές, το Σύνταγμα ορίζει πως για να διοριστεί κάποιος στο ανώτατο αυτό αξίωμα, θα πρέπει να είναι νομομαθής, ανώτατου επαγγελματικού και ηθικού επιπέδου. Επιβάλλεται λοιπόν να ιδρυθεί ένα ανεξάρτητο και ισοζυγισμένο σώμα, το οποίο, στην βάση σαφών και προκαθορισμένων κριτηρίων, να αξιολογά τους υποψηφίους και να συμβουλεύει ανάλογα τον εκάστοτε Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Σε κάθε περίπτωση δε, οι υποψήφιοι για μια τέτοια θέση, θα πρέπει υποχρεωτικά να είναι πέραν του ενός και σε αυτούς θα πρέπει να περιλαμβάνεται, τουλάχιστο ένας υποψήφιος, προερχόμενος από το δικηγορικό και όχι το δικαστικό σώμα.
Αν οποτεδήποτε μετά τον διορισμό κάποιου σε μια τέτοια θέση διαφανεί, πως το συγκεκριμένο άτομο ολίσθησε και έπεσε από το υψηλότατο επίπεδο που απαιτεί το Σύνταγμα, τότε θα πρέπει να υπάρχουν σαφείς, προδιαγεγραμμένοι και αποτελεσματικοί τρόποι για την άμεση απομάκρυνση του από το σώμα. Αλλιώς δεν μπορούμε να μιλούμε για εξυγίανση. Δικαίωμα δε υποβολής αίτησης στο Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο, για την παύση του ατόμου αυτού, θα πρέπει να δοθεί, εκτός από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ή τον Γενικό Εισαγγελέα και στους Τοπικούς Δικηγορικούς Συλλόγους.
Ως έχουν τα πράγματα σήμερα, δεν νομίζω να είναι τυχαίο το ότι, 125 από τους 139 ερωτηθέντες, πιστεύουν πως οι νυν Δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου, δεν πληρούν όλοι τα Συνταγματικά κριτήρια και/ή πως στο σώμα υπάρχουν κάποιοι οι οποίοι θα έπρεπε να είχαν παυθεί από αυτό.
Σε σχέση με την ποιότητα των αποφάσεων που εκδίδονται τα τελευταία χρόνια από το Ανώτατο Δικαστήριο, τα πράγματα είναι δυστυχώς πολύ ανησυχητικά. Είτε λόγω φόρτου εργασίας είτε για άλλους λόγους που πρέπει να απασχολήσουν έντονα τους μεταρρυθμιστές, συνεχώς ακούγονται παράπονα από δικηγόρους και όχι μόνο, πως η κατάσταση βαίνει από το κακό στο χειρότερο. Πολύ πρόσφατα, το Ανώτατο Δικαστήριο εκτέλεσε άκυρο και κατ’ επέκταση ανύπαρκτο Ευρωπαϊκό Ένταλμα Σύλληψης ενώ σε άλλη περίπτωση, επικαλέστηκε και εφάρμοσε ανύπαρκτη νομολογία. Κοινή δε διαπίστωση όλων, είναι πως οι αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου (νομολογία) είναι τόσο αντιφατικές μεταξύ τους, που όχι τυχαία, πολλοί συνάδελφοι παραπονούνται πως αδυνατούν πλέον να συμβουλεύσουν τους πελάτες τους ως προς το «τι λέει ο Νόμος».
Ως έχουν τα πράγματα σήμερα, δεν νομίζω να είναι τυχαίο το ότι, 121 από τους 139 ερωτηθέντες, έχουν την άποψη πως οι υποθέσεις δεν αποφασίζονται πλέον με βάση τον Νόμο και τα επίδικα θέματα, ενώ 112 από αυτούς, πιστεύουν πως οι αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου επηρεάζονται από τις σχέσεις που διατηρούν οι δικαστές του με τους δικαστές των κατωτέρων Δικαστηρίων.
Οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις δεν περιλαμβάνουν οτιδήποτε το οποίο να επιλύει το πρόβλημα της ποιότητας των αποφάσεων του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Ούτε και προνοούν οτιδήποτε για έλεγχο των αποφάσεων του Ανωτάτου Δικαστηρίου και για αποκατάσταση των θυμάτων μίας κακοδικίας.
Η Κύπρος λοιπόν χρειάζεται ένα αποτελεσματικό σύστημα ελέγχου της ποιότητας των δικαστικών αποφάσεων. Η δημιουργία τριτοβάθμιου Δικαστηρίου θα συνδράμει στην επίλυση του προβλήματος, αλλά δεν μπορεί να το επιλύσει από μόνη της. Σε άλλες πολιτισμένες χώρες, τον έλεγχο αυτό τον ασκούν οι ακαδημαϊκοί και εξειδικευμένα Μ.Μ.Ε. Φυσικά, στις χώρες αυτές ο Νόμοι είναι διαυγώς γραμμένοι σε βιβλία και κατ’ επέκταση η όποια παρέκκλιση από τα γραφόμενα, διαπιστώνεται με ευκολία. Στην Κύπρο δεν έχουμε καν βιβλία. Και εναπόκειται στον κάθε Δικαστή, να αποφασίσει την υπόθεση που έχει ενώπιον του, με βάση το τι ο ίδιος πιστεύει ότι είναι το σωστό. Μια προσέγγιση εντελώς αντίθετη με τις θεμελιώδεις αρχές του Κράτους Δικαίου.
Θέλουμε λοιπόν κατ’ επειγόντως βιβλία, στα οποία να καταγράφεται ευκρινώς και λεπτομερώς το εφαρμοστέο δίκαιο και ένα ανεξάρτητο σώμα, το οποίο να ελέγχει το κατά πόσο οι Δικαστές εφαρμόζουν πιστά τον Νόμο ή όχι. Όσοι δικαστές εφαρμόζουν πιστά τον Νόμο, να κρίνονται ως «νομομαθείς» και να αναδεικνύονται. Όσοι παρεκκλίνουν είτε να επιμορφώνονται είτε να απομακρύνονται από την έδρα.
Τα όσα προτείνονται πιο πάνω θα λύσουν το βασικό πρόβλημα της Δικαιοσύνης και θα αποκαταστήσουν πραγματικά το χαμένο κύρος του θεσμού. Πρόκειται για μέτρα που μπορούν να ληφθούν με ευκολία και το κόστος για την εφαρμογή τους θα είναι πολύ μικρό. Και ασφαλώς, θα κάνουν τον Κύπριο πολίτη να αισθανθεί, ότι ζει σε ένα πραγματικό Κράτος Δικαίου. Κάτι που το δικαιούται.
Διαβάστε επίσης:
- Χρίστος Κληρίδης για Δικαστηριακή Μεταρρύθμιση: “Δίδουμε έμφαση στους αριθμούς και όχι στη ποιότητα”
- Ολιστική και θεμελιώδης η μεταρρύθμιση στη δικαιοσύνη σύμφωνα με τον Υπουργό – Φέρει ενστάσεις ο ΠΔΣ
