Μία γνωστή ρήση λέει το εξής: «ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος για το μεγαλύτερο καλό αλλά και το μεγαλύτερο κακό συγχρόνως» και μία περίπτωση απόδειξής αυτής είναι η θανατική ποινή. Οι ανθρώπινες κοινωνίες κατά τα στάδια της ιστορικής εξέλιξής τους, συνοδεύονται από τη βία και το έγκλημα, ενώ η αντιμετώπισή τους καθώς και η τιμωρία των εγκληματιών αποτέλεσαν ζητήματα προβληματισμού από πολύ νωρίς.
Η θανατική ποινή χρησιμοποιείτο ως μέσο κολασμού που απειλούσε τα χειρότερα εγκλήματα, έχει μια μακραίωνη ιστορία καθώς υπάρχουν αναφορές για αυτήν στην Ελληνική μυθολογία, στο Μεσαίωνα και σε εποχές όπου η ανθρώπινη ζωής ήτο άνευ αξίας και δεν τύγχανε προστασίας. Στην παρούσα εποχή έχει αποτελέσει αναμφισβήτητο πανανθρώπινο δικαίωμα, αναφαίρετο και κατοχυρωμένο συνταγματικώς αλλά και με αμέτρητες διεθνείς συμβάσεις.
Η εφαρμογή της θανατικής ποινής διχάζει μέχρι και σήμερα την κοινή γνώμη και αποτελεί αμφιλεγόμενο ζήτημα της αντεγκληματικής πολιτικής. Έως και σήμερα η θανατική ποινή συγκεντρώνει αρκετό πλήθος υποστηρικτών και θεωρείται σύμβολο ασφάλειας αλλά και μέσο καταστολής της εγκληματικότητας. Μέσω των αγώνων κατά την διάρκεια των αιώνων έχουμε καταφέρει την αναγνώριση της ζωής ως το πολυτιμότερο ανθρώπινο αγαθό και ως υπέρτατο δικαίωμα, παρόλα αυτά η θανατική ποινή τυγχάνει εφαρμογής σε αρκετές πολιτείες των ΗΠΑ και σε αρκετές ανατολικές χώρες ενώ στην Ευρώπη αποτελεί πλέον παρελθόν καθώς το άρθρο 2 της ΕΣΔΑ καθιερώνει την απόλυτη προστασία του δικαιώματος της ζωής κάθε ανθρώπου και με την έννοια ότι κάθε κράτος θα πρέπει αφενός να θεσπίσει νόμους προς απαγόρευση στην επιβολή της θανατικής ποινής από τα κρατικά όργανα και αφετέρου να προβεί στην λήψη κατάλληλων μέτρων ώστε να προστατεύει τους πολίτες του από οποιονδήποτε επιβουλεύεται τη ζωή τους.
Σε αρκετές δημοκρατικές χώρες έχει επαναφερθεί στο προσκήνιο το ζήτημα της θανατικής ποινής καθώς αρκετή υποστηρικτές αυτής θεωρούν ορθή την επαναφορά της εν λόγω ποινής ως μέσο κολασμού με τα κυριότερα επιχειρήματα τους να είναι τα εξής:
- Η θανατική ποινή έχει εκφοβιστική και προληπτική δύναμη καθώς ο φόβος των συνεπειών της άδικης πράξης αποτρέπει τους εν δυνάμει δράστες
- Η ισάξια ανταπόδοση είναι η μόνη ποινή που αξίζει στα άτομα που αφαιρούν μια ζωή
- Η θανάτωση του δράστη επιφέρει ψυχική δικαίωση στην οικογένεια και τους αποτρέπει από την αυτοδικία
- Η θανατική ποινή δεν επιφέρει κανένα οικονομικό κόστος ενώ οι φυλακές απαιτούν τεράστια δαπάνη την οποία επωμίζεται ο φορολογούμενος πολίτης
- Η πολιτεία φέρει κάθε δικαίωμα αυτοπροστασίας και νόμιμης άμυνας έναντι των πολιτών που δεν συμμορφώνονται με τους νόμους της και αποτελούν κίνδυνο για τους πολίτες της
Τα παραπάνω είναι τα κυριότερα επιχειρήματα των οπαδών της θανατικής ποινής, οι οποίοι κάνουν λόγο και επιθυμούν την επανεφαρμογή της.
Μπορούμε με σιγουριά να πούμε πως το μέτρο της θανατικής ποινής λειτουργεί αποτελεσματικά ως μέσο αποτροπής και καταστολής της εγκληματικότητας ή ότι είναι η ορθότερη ποινή; Ας μην ξεχνάμε πως το σημαντικότερο έννομο αγαθό, που είναι η ζωή, προστατεύεται επαρκώς και δεν εξαιρεί τους εγκληματίες.
Κατά την άποψη μου απώτερος σκοπός της ποινής που θα επιβληθεί στον εγκληματία θα πρέπει να είναι ο σωφρονισμός του, η αναμόρφωση του χαρακτήρα του μέσω της συνειδητοποίησης της πράξης τους αλλά και της τιμωρίας που του επιβλήθηκε και η προετοιμασία αυτού για την επανακοινωνικοποίηση του. Μέσω της επιβολής των ποινών ο δράστης πρέπει να αντιληφθεί τον αλληλοσεβασμό και την αποδοχή και τήρηση των κανόνων της κοινωνίας, δηλαδή να ενισχυθεί η κοινωνική του συνείδηση. Η ποινή πρέπει να πειθαρχεί και να προϊδεάζει τον εγκληματία για τις συνέπειες που υπάρχουν για την διάπραξη κάθε άδικης πράξης.
Όσο αφορά τα επιχειρήματα που επικαλούνται οι οπαδοί της θανατικής ποινής εν συντομία θα πω τα εξής. Η θανατική ποινή δεν προλαμβάνει κανένα έγκλημα, ιδιαίτερα όταν έχουμε να αντιμετωπίσουμε άτομα τα οποία δεν διστάζουν να συμμετέχουν ακόμη και σε επιχειρήσεις αυτοκτονίας. Θεωρώ πως το σύστημα ‘’οφθαλμός αντί οφθαλμού’’ όπως λέγεται είναι απαρχαιωμένο και εν τέλει δεν δύναται να εφαρμοστή ως ποινή η ίδια εγκληματική πράξη για την οποία καταδικάζεται ο δράστης. Μπορεί η λειτουργία των φυλακών να είναι οικονομικά ζημιογόνος παράγοντας για την πολιτεία, όμως είναι ‘’αναγκαίο κακό’’, καθώς είναι η βασικότερη προϋπόθεση για την προστασία των πολιτών από άτομα που αποτελούν κίνδυνο προς την πολιτεία και το κοινωνικό σύνολο. Όσο αφορά το επιχείρημα για την ψυχική δικαίωση της οικογένειας και του συγγενικού κύκλου του θύματος μέσω της θανάτωσης του δράστη, έχω την άποψη πως και με τον θάνατο του δράστη ο εκλιπόντας δεν θα επιστρέψει στην ζωή συνεπώς είμαι αντίθετος στο εν λόγω επιχείρημα.
Βασικότερο καθήκον και πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας αποτελεί ο σεβασμός και η προστασία της ανθρώπινης ζωής και της αξίας της προσωπικότητας του κάθε ανθρώπου. Ο εγκληματίας παρόλη την παραβατική συμπεριφορά του δεν στερείται την ανθρώπινη ιδιότητά του και η ζωή του δεν μπορεί να εξαιρεθεί αυτής της προστασίας. Σε κάθε δημοκρατικό καθεστώς η ανθρώπινη ζωή οφείλει να προστατεύεται απόλυτα χωρίς να εξαρτάται από καμία παράμετρο. Μόνον σε αυταρχικά και ολοκληρωτικά καθεστώτα συναντάται το φαινόμενο της περιφρόνησης της ανθρώπινης αξίας σε άτομα που εγκλημάτησαν. Η ανθρώπινη ζωή είναι αγαθό απαραβίαστο και η κρατική εξουσία δεν έχει κανένα δικαίωμα να την αφαιρεί για κανένα απολύτως λόγο. Η πολιτεία δεν μπορεί να μεριμνά πρώτα για την αυτοπροστασία της και μετά για τη προστασία των πολιτών της. Σε μια εποχή πολιτισμικής προόδου, η εκτέλεση της θανατικής ποινής, ακόμα και για το πιο στυγερό έγκλημα, αποτελεί παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων (Άρθρο 2 ΕΣΔΑ) , η θανατική εκτέλεση αποτελεί τη μέγιστη ηθική και φυσική βλάβη που μπορεί να υποστεί ένα άτομο από την πολιτεία.
