Η Παγκόσμια Ημέρα Επιστήμης για την Ειρήνη και την Ανάπτυξη, που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 10 Νοεμβρίου, δεν αποτελεί απλώς μια συμβολική ημερομηνία στο διεθνές ημερολόγιο αλλά μια υπενθύμιση της ζωτικής σχέσης που συνδέει την επιστήμη με την κοινωνία και της ευθύνης όλων μας να αξιοποιήσουμε τη γνώση ως εργαλείο προόδου, ειρήνης και δικαιοσύνης. Από την πρώτη της θέσπιση το 2001 από την UNESCO, η Ημέρα αυτή έχει εξελιχθεί σε θεσμό που προωθεί τη συνεργασία, την αλληλεγγύη και την εμπιστοσύνη στη δύναμη της επιστημονικής σκέψης.
Η επιστήμη δεν είναι ένα απομονωμένο πεδίο ειδικών. Αποτελεί μια συλλογική προσπάθεια κατανόησης του κόσμου, που επηρεάζει κάθε πτυχή της ζωής μας, όπως, για παράδειγμα, την υγεία και την εκπαίδευση, την ενέργεια, την κλιματική αλλαγή και τη δημοκρατική συμμετοχή. Σε μια εποχή όπου η παραπληροφόρηση και ο λαϊκισμός υπονομεύουν τον ορθολογισμό, η επιστήμη λειτουργεί ως φάρος διαφάνειας και αξιοπιστίας. Η ενεργή συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση επιστημονικών πολιτικών και η πρόσβαση στη γνώση αποτελούν προϋποθέσεις για τη διατήρηση μιας ανοιχτής και δημοκρατικής κοινωνίας.
Το 2023, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ανακήρυξε την περίοδο 2024-2033 ως Διεθνή Δεκαετία των Επιστημών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Η απόφαση αυτή δεν είναι τυχαία. Αντανακλά την αυξανόμενη ανάγκη να συνδυαστεί η επιστημονική πρόοδος με την κοινωνική ευημερία και την προστασία του πλανήτη. Υπό την ηγεσία της UNESCO, η δεκαετία αυτή στοχεύει να κινητοποιήσει επιστήμονες, κυβερνήσεις, οργανισμούς και πολίτες για να διαμορφώσουν πολιτικές που υπηρετούν τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs).
Η επιστήμη, όταν υπηρετεί το κοινό καλό, μπορεί να ενώσει αντί να διχάσει. Παραδείγματα όπως η Ίδρυση Επιστημονικής Συνεργασίας Ισραηλινών-Παλαιστινίων (IPSO), που υποστηρίζεται από την UNESCO, δείχνουν πως η έρευνα και η ανταλλαγή γνώσης μπορούν να γίνουν γέφυρες ειρήνης ακόμα και σε περιοχές συγκρούσεων. Η συνεργασία αυτή αποδεικνύει ότι η επιστημονική κοινότητα μπορεί να αποτελέσει καταλύτη κατανόησης και συμφιλίωσης, πέρα από πολιτικά και πολιτισμικά σύνορα.
Στην Κύπρο, η επένδυση στην επιστήμη και την έρευνα παραμένει κρίσιμη προτεραιότητα. Η στήριξη των νέων επιστημόνων, η ενίσχυση των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και η προώθηση της καινοτομίας δεν είναι μόνο αναπτυξιακοί στόχοι, αλλά βαθιά πολιτικές πράξεις που καθορίζουν το μέλλον της χώρας. Η επιστήμη, άλλωστε, δεν μπορεί να προοδεύσει κεκλεισμένων των θυρών. Απαιτεί διαφάνεια, συμμετοχή και εμπιστοσύνη.
Η Παγκόσμια Ημέρα Επιστήμης μας καλεί να ανανεώσουμε τη δέσμευσή μας προς μια κοινωνία που βασίζεται στη γνώση, στη συνεργασία και στον σεβασμό του ανθρώπου και της φύσης. Σε έναν κόσμο όπου οι τεράστιες προκλήσεις της κλιματικής κρίσης, οι κοινωνικές ανισότητες, οι τεχνολογικοί μετασχηματισμοί πολλαπλασιάζονται, η επιστήμη δεν είναι απλώς απάντηση αλλά ο δρόμος προς ένα καλύτερο μέλλον. Ας την υπερασπιστούμε, ας τη στηρίξουμε και ας την αξιοποιήσουμε υπεύθυνα, ώστε η γνώση να παραμείνει φως για όλους κι όχι προνόμιο για λίγους.
