Δόθηκε στη δημοσιότητα η Ετήσια Έκθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις πυρκαγιές της περιόδου 2023 η οποία περιλαμβάνει τα επίσημα στοιχεία από 34 χώρες που συμμετέχουν στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφόρησης για τις Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS), μεταξύ των οποίων και η Κύπρος. Ως γενικό συμπέρασμα της Έκθεσης καταγράφεται το γεγονός ότι το 2023 συγκαταλέγεται ανάμεσα στις χειρότερες χρονιές όσον αφορά στις δασικές πυρκαγιές για πέραν των δυο δεκαετιών.
Το 2023 πέραν των 500,000 εκταρίων – περίπου, όπως καταγράφεται, το μισό μέγεθος της Κύπρου – επηρεάστηκαν από τις καταστροφικές δασικές πυρκαγιές που έπληξαν την Ευρώπη την περίοδο αναφοράς, με την εμφάνιση μάλιστα αυτό που οι ειδικοί ονομάζουν «megafires» οι οποίες είναι αδύνατον να τεθούν υπό έλεγχο με τα παραδοσιακά μέσα πυρόσβεσης. Η πυρκαγιά της Αλεξανδρούπολης, μάλιστα, θεωρείται η μεγαλύτερη πυρκαγιά στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2000. Σε παγκόσμιο επίπεδο, πέραν των 15 εκατομμυρίων εκταρίων καήκαν. Οι πυρκαγιές του 2023 στην Ευρώπη κατά 41% έπληξαν περιοχές που βρίσκονται στο δίκτυο Natura 2000, γεγονός ιδιαίτερα καταστροφικό για την βιοποικιλότητα.
Οι πρωτοφανείς πυρκαγιές που πλήττουν την Ευρώπη τα τελευταία τέσσερα χρόνια καταδεικνύουν τα αδιαμφισβήτητα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής. Η κλιματική αλλαγή όχι μόνο αυξάνει το μέγεθος των περιοχών που επηρεάζονται από τις πυρκαγιές, αλλά κάνει και τις μεμονωμένες πυρκαγιές πιο έντονες, παρατείνει την αντιπυρική περίοδο πέρα από την παραδοσιακή καλοκαιρινή περίοδο και προκαλεί πυρκαγιές σε περιοχές που συνήθως δεν επηρεάζονταν από αυτές.Η υψηλή συχνότητα και ένταση των πυρκαγιών κατά τη διάρκεια παρατεταμένων αντιπυρικών περιόδων θέτει μια νέα πρόκληση για τις υπηρεσίες πυρόσβεσης σε όλη την Ευρώπη και παγκοσμίως, καθώς η εναέρια πυρόσβεση γίνεται πιο επίπονη, ενώ οι επίγειες επιχειρήσεις γίνονται πιο δύσκολες ή ακόμη και αδύνατες.
Η Ετήσια Έκθεση του 2023 αναφέρει ότι για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών στην Ευρώπη και παγκοσμίως, είναι απαραίτητο να μειωθεί ο αριθμός των εστιών ανάφλεξης και να διαχειριστεί το τοπίο στις ευάλωτες περιοχές, ώστε να αποτραπεί η συσσώρευση τύπων καύσιμης ύλης υψηλού κινδύνου και η χωρική τους συνέχεια. Σημειώνεται, επίσης, ότι περίπου το 96% των δασικών πυρκαγιών στην ΕΕ προκαλούνται από ανθρώπινες ενέργειες, γεγονός που σημαίνει ότι οι εκστρατείες εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης αποτελούν ουσιαστικό μέρος της λύσης, ως επίσης και οι εκστρατείες πρόληψης, περιπολιών και ελέγχων. Πλέον, ιδιαίτερα κρίσιμο ζήτημα είναι η διασφάλιση με ζώνες προστασίας σε περιοχές όπου υπάρχει διεπαφή αστικού – φυσικού περιβάλλοντος, πέραν της δεδομένης προστασίας των δασικών περιοχών και την ενίσχυση του προσωπικού των δυνάμεων πυρόσβεσης, τόσο σε έμψυχο όσο και σε τεχνικό υλικό.
Τα στοιχεία που καταγράφονται για την Κύπρο το 2023 καταδεικνύουν μια αύξηση σε σχέση με τον μέσο όρο των ετών 2013 – 2022 με 131 πυρκαγιές (μέσος όρος 104) και αύξηση σε καμένες περιοχές (2,216 εκτάρια έναντι του μέσου όρου 2013 – 2022 1,826 εκτάρια), με 8 πυρκαγιές να πλήττουν εκτάσεις πέραν των 50 εκταρίων. Η μεγαλύτερη πυρκαγιά που προκλήθηκε το 2023 ήταν αυτή της Παραμύθας στις 4 Αυγούστου 2023 η οποία κατέκαψε έκταση 882 εκταρίων. Η δεύτερη μεγαλύτερη πυρκαγιά ήταν αυτή της 9ης Σεπτεμβρίου 2023 στην Ακρούντα, η οποία κατέκαψε έκταση 466 εκταρίων. Και στις δυο αυτές περιπτώσεις η Κυπριακή Δημοκρατία ζήτησε την συμβολή και έλαβε βοήθεια από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας. Από τις 131 πυρκαγιές που έπληξαν την Κύπρο το 2023, 22% οφείλονταν σε λόγους που δεν έχουν προσδιοριστεί, 38% είχαν τεθεί σκόπιμα, 5% προκλήθηκαν από φυσικά αίτια και το 35% οφείλονταν σε ανθρώπινη αμέλεια.
Η αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών αποτελεί ποικιλόμορφο έργο και πρέπει να συμπεριλαμβάνει, πέραν των προφανών, την ανάπτυξη συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης και διαχείρισης των δασών σύμφωνα με την Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα Δάση 2030, ως επίσης και περαιτέρω συμβολή άλλων κρατών και της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω του μηχανισμού rescEU.
Τέλος, η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών και ειδικότερα της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΑΙ) μπορεί, επίσης, να συμβάλει στην πρόληψη των πυρκαγιών. Στην Ισπανία, για παράδειγμα, μέσω του προγράμματος ARBARIΑ, έχει δημιουργηθεί ένα υπολογιστικό σύστημα για την ανάλυση και πρόβλεψη δασικών πυρκαγιών, το οποίο αξιοποιεί τεχνικές τεχνητής νοημοσύνης που σχετίζονται με τη Μηχανική Μάθηση (Machine Learning) και τη Βαθιά Μάθηση (Deep Learning), μέσω χρήσης δεδομένων για δασικές πυρκαγιές καθώς και ανοιχτών μετεωρολογικών δεδομένων και ανάλυση κοινωνικοοικονομικών παραγόντων.
