Η έμφυλη και ενδοοικογενειακή βία αποτελεί μία από τις πιο επίμονες και συγκαλυμμένες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη σύγχρονη κοινωνία. Παρά τις ουσιαστικές νομοθετικές και κοινωνικές προόδους των τελευταίων δεκαετιών, χιλιάδες γυναίκες συνεχίζουν καθημερινά να βιώνουν μορφές βίας, από τη σωματική και σεξουαλική κακοποίηση έως την ψυχολογική, λεκτική και οικονομική, που συχνά παραμένουν αόρατες. Σήμερα, στην εποχή της ψηφιακής επικοινωνίας, προστίθεται και η ψηφιακή βία, μια νέα αλλά ιδιαίτερα επιβλαβής μορφή επιθετικότητας. Η 25η Νοεμβρίου, Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, λειτουργεί ως υπενθύμιση πως το πρόβλημα όχι μόνο δεν έχει εξαλειφθεί, αλλά παραμένει εξαιρετικά επίκαιρο.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τα στοιχεία είναι ενδεικτικά της έντασης του φαινομένου. Σχεδόν δύο στις δέκα γυναίκες έχουν βιώσει σωματική ή / και σεξουαλική βία, ενώ μία στις δύο έχει αντιμετωπίσει κάποια μορφή παρενόχλησης στον εργασιακό ή κοινωνικό χώρο. Η συνολική οικονομική επιβάρυνση για την Ευρωπαϊκή Ένωση εκτιμάται ότι αγγίζει τα 290 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Το κόστος αυτό αποτυπώνει όχι μόνο τις επιπτώσεις στην υγεία και την ψυχολογία των θυμάτων, αλλά και την απώλεια παραγωγικότητας, καθώς και τις κοινωνικές συνέπειες που διαχέονται σε ολόκληρες κοινότητες.
Η Κύπρος δεν αποτελεί εξαίρεση. Σύμφωνα με διαθέσιμα στοιχεία, το 76% των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας είναι γυναίκες, ενώ τα περιστατικά που καταγράφονται από την Αστυνομία παρουσιάζουν σταθερή αύξηση τα τελευταία χρόνια. Παρά ταύτα, οι ειδικοί εκτιμούν ότι μεγάλο μέρος των περιστατικών παραμένει αδήλωτο. Ο φόβος, η κοινωνική πίεση, τα έμφυλα στερεότυπα και η ελλιπής ενημέρωση λειτουργούν αποθαρρυντικά για πολλές γυναίκες που διστάζουν να ζητήσουν βοήθεια ή να καταγγείλουν τον δράστη.
Η έμφυλη βία δεν είναι ιδιωτική υπόθεση. Είναι βαθιά κοινωνικό και πολιτικό ζήτημα που πηγάζει από ανισότητες εξουσίας, πατριαρχικές αντιλήψεις και πολιτισμικά μοτίβα που ‘κανονικοποιούν’ την επιθετικότητα και τη χειραγώγηση. Η αντιμετώπισή της απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση, πέρα από την απλή τιμωρία των δραστών. Προϋποθέτει πρόληψη, ενημέρωση, ενδυνάμωση και ενίσχυση των θεσμών που στηρίζουν τα θύματα. Ένα αποτελεσματικό πλαίσιο δράσης οφείλει να περιλαμβάνει ισχυρή νομοθεσία και πλήρη εφαρμογή της, με διαδικασίες που προστατεύουν το θύμα και αποφεύγουν τον επανατραυματισμό, ενίσχυση των υποστηρικτικών δομών, όπως καταφύγια, συμβουλευτικά κέντρα και 24ωρες γραμμές βοήθειας, προσβάσιμες σε όλες τις γυναίκες, συστηματική εκπαίδευση στις σχολικές κοινότητες, στους χώρους εργασίας και στα ΜΜΕ, ώστε να καλλιεργηθεί κουλτούρα ισότητας και σεβασμού και τέλος, συνεχή συλλογή και δημοσιοποίηση δεδομένων, ώστε οι πολιτικές να βασίζονται σε πραγματικές ανάγκες και τεκμηριωμένη ανάλυση.
Η εξάλειψη της έμφυλης βίας αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για μια πραγματικά δημοκρατική και δίκαιη κοινωνία. Η αλλαγή απαιτεί συλλογική προσπάθεια, αλλά και ατομική υπευθυνότητα. Καμία κοινωνία δεν μπορεί να θεωρείται ισότιμη όταν οι γυναίκες εξακολουθούν να ζουν υπό τη σκιά του φόβου. Η αλλαγή ξεκινά από εμάς, με στάση μηδενικής ανοχής απέναντι στη βία και έμπρακτη στήριξη προς τα θύματα.
