Η επέλαση της πανδημίας του νέου κορονοϊου οδήγησε σε μεταβολή των συνθηκών σε σχέση με την διαδικασία αξιοποίησης του ενεργειακού περιβάλλοντος ανά το παγκόσμιο και επί του προκειμένου, του ενεργειακού σχεδιασμού στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι επιπτώσεις του κορονοϊού στο συγκεκριμένο ζήτημα αφορούσαν πρωτίστως στην μείωση της ζήτησης σε σχέση με την υφιστάμενη παραγωγή, γεγονός που οδήγησε σε μια κυκλική μείωση της τιμής του πετρελαίου στις διεθνείς αγορές αλλά και στην δική μας περίπτωση, την αναβολή της υλοποίησης του ενεργειακού προγράμματος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Είναι φυσικά, γεγονός ότι οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Κυπριακή ΑΟΖ έχουν απλά προχωρήσει σε αναβολή των προγραμματισμένων τους γεωτρήσεων και όχι σε εγκατάλειψή τους. Φυσικά, θα πρέπει να τονιστεί το γεγονός ότι εν μέσω της κρίσης της πανδημίας του Covid-19, η Τουρκία, εξωτερικεύοντας πρώτα τα εσωτερικά της προβλήματα, που αφορούν κυρίως στην αντιμετώπιση της πανδημίας αλλά και τα ενδημικά και εφήμερα οικονομικά ζητήματα που αντιμετωπίζει και κατά δεύτερον την στρατηγική της σε σχέση με την αμφισβήτηση του καθεστώτος των κυριαρχικών δικαιωμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο, συνέχισε και συνεχίζει καθόλη αυτήν την περίοδο στις παράνομες ενέργειες της και στις προκλήσεις της απέναντι στην Ελλάδα και στην Κύπρο, τόσο με την παρουσία γεωτρυπάνων της και ερευνητικών της σκαφών εντός αδειοδοτημένων οικοπέδων της Κυπριακής ΑΟΖ αλλά και με ανακοινώσεις για υλοποίηση της συμφωνίας οριοθετήσης των θαλάσσιων ζωνών με την Λιβύη και υπερπτήσεις και παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου της Ελλάδας. Αποτελεί, ως εκ των πιο πάνω, γεγονός ότι η Τουρκία εκμεταλλεύτηκε το κενό που δημιουργήθηκε από την αναστολή των εργασιών των νόμιμα αδειοδοτημένων εταιρειών εντός της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας, την ίδια στιγμή που συνεχίζει την παράλογη ρητορική της για το καθεστώς των υδάτων που τυχγάνουν προστασίας από το διεθνές δίκαιο της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Υπό κανονικές συνθήκες, χωρίς την ύπαρξη της πανδημίας και των περιοριστικών μέτρων που έχουν ορθώς ληφθεί για περιορισμό της εξάπλωσης του νέου κορονοϊού, αυτή την περίοδο θα ήμασταν ήδη σε διαδικασία γεωτρήσεων εντός αδειοδοτημένων οικοπέδων της ΑΟΖ της Κύπρου και ειδικότερα στο τεμάχιο 6 που έχει αδειοδοτηθεί στην κοινοπραξία ΕΝΙ / TOTAL. Η κρίση της πανδημίας σε συνδυασμό με τα διεθνή δεδομένα που έχουν προκύψει όσον αφορά στην αγορά της ενέργειας οδήγησε στην απόφαση για αναβολή γεωτρήσεων για περίπου 12 μήνες (Μάρτιο / Απρίλιο 2021). Το ίδιο έχει συμβεί με την κοινοπραξία ExxonMobil / Qatar Petroleum, η οποία αποφάσισε την αναστολή των επιβεβαιωτικών γεωτρήσεων στο κοίτασμα «Γλαύκος», οι οποίες μετατίθενται πλέον για το φθινόπωρο του 2021. Οι αποφάσεις των εταιρειών βασίστηκαν ουσιαστικά σε δυο πυλώνες: πρώτον, την εξέλιξη της πανδημίας του νέου κορονοϊου και ειδικότερα ζητημάτων που αφορούσαν στην ασφάλεια του προσωπικού και τους περιορισμούς που είχαν τεθεί και δεύτερον στις εξελίξεις διεθνώς που αφορούν στις τιμές του πετρελαίου, σε συνδυασμό με τον περιορισμό των κεφαλαιουχικών δαπανών των εταιρειών για φέτος. Σε σχέση με αυτές τις συνέπειες της κρίσης της πανδημίας, οφείλουμε, φυσικά, να σημειώσουμε το γεγονός ότι επί του παρόντος οι δραστηριότητες των εν λόγω εταιρείων στην Κυπριακή ΑΟΖ έχουν παραμείνει στους προϋπολογισμούς τους και αυτό είναι ιδιαίτερα θετικά παρά την αναστολή που προκλήθηκε από τους πιο πάνω λόγους, ενώ οι συμβατικοί όροι με την Κυπριακή Δημοκρατία παραμένουν, ως επίσης και οι προοπτικές ανακάλυψης και επιβεβαιώσης κοιτασμάτων ιδιαίτερα ελπιδοφόρων που μπορούν να διασφαλίσουν τους στόχους της ενεργειακής πολιτικής της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η κρίση του νέου κορονοϊού οδήγησε, σε περικοπές εταιρειών, δημιουργώντας μια νέα τάξη πραγμάτων στα ενεργειακά δεδομένα σε παγκόσμια επίπεδα όπου πολλές εταιρείες θα καταφέρουν να επιβιώσουν ενώ άλλες όχι. Αυτό θα προκαλέσει μείωση της παραγωγής, με απουσία νέων επενδύσεων για παράδειγμα, ενώ σε συνδυασμό με την ανάκαμψη της ζήτησης του πετρελαίου εάν ακολουθηθεί το κυκλικό μοντέλο των τιμών του πετρελαίου στις διεθνείς αγορές, αυτό να υποβοηθήσει ανερχόμενα έργα εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων. Υπάρχει φυσικά η αβεβαιότητα ως προς την έλευση ενός δεύτερου κύματος της πανδημίας και αυτό είναι ένα δεδομένο το οποίο πρέπει να ληφθεί υπόψη.
Η αναστολή σημαίνει και κάποια καθυστέρηση στην υλοποίηση της ενεργειακής πολιτικής της Κυπριακής Δημοκρατίας αλλά υπό τις παρούσες συνθήκες το γεγονός ότι οι εταιρείες δεν έχουν αποδεσμευτεί από τις υποχρεώσεις τους έναντι της διαδικασίας των γεωτρήσεων στην περιοχή είναι θετικό. Υπενθυμίζεται ότι οι εταιρείες έχουν προβεί σε καταρχήν ιδιαίτερα ελπιδοφορές ανακαλύψεις στα κοιτάσματα «Καλυψώ» και «Γλαύκος» που θα ήθελαν να εκμεταλλευτούν όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν.
Η Τουρκία φυσικά, αξιοποιώντας την υφιστάμενη κατάσταση προχωρεί κανονικά στην συνέχιση των προκλήσεων της και των παράνομων ενεργειών της εντός της Κυπριακής ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας της Ελλάδας. Συνεχίζει, με ένα μπαράζ προκλήσεων στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, παραμένοντας φυσικά μόνη, με εξαίρεση την Κυβέρνηση της Λιβύης με την οποία έχει συνομολογήσει Συμφωνία οριοθέτησης, την ίδια στιγμή που Κύπρος και Ελλάδα συνεχίζουν την εξωστρεφή εξωτερική τους πολιτική με στόχο την ενίσχυση των ενεργειακών συνεργασιών με όμορα Κράτη, όπως είναι το Ισραήλ και η Αίγυπτος. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι σε τριμερή επικοινωνία των Υπουργών Εξωτερικών Κύπρου, Ελλάδας και Ισραήλ, για παράδειγμα, τονίστηκε η αναγκαιότητα ενίσχυσης της συνεργασίας σε όλα τα επίπεδα που αφορούν στις σχέσεις των εμπλεκομένων κρατών, ενώ η επικοινωνία του Έλληνα Πρωθυπουργού με τον Πρόεδρο της Αιγύπτου τόνισε το γεγονός της αναγκαιότητας της Ενίσχυσης του Φόρουμ για το Φυσικό Αέριο της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, κάτι για το οποίο πρωτοστάσησε μαζί με τους εταίρους της και η Κυπριακή Κυβέρνηση.
Το ερώτημα φυσικά παραμένει κατά πόσον η Τουρκία, πέραν των παράνομων της δραστηριοτήτων, προχωρήσει, σε περίπτωση ανακάλυψης υδρογρονανθράκων εντός ΑΟΖ / υφαλοκρηπίδας άλλων κρατών, στην εξόρυξη τούτων. Η τουρκική παραβατικότητα, φυσικά, αντιμετωπίζεται με όλα τα διπλωματικά μέσα που έχουμε στην διάθεσή μας, ενώ είναι γεγονός ότι οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην ΑΟΖ μας βρίσκονται σε πλήρη συνεννόηση με τις κυβερνήσεις τους, γεγονός που τονίζει έτι περισσότερο την διασφάλιση των έννομων συμφερόντων της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Στόχος της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι να μην επεισέλθουμε σε οποιαδήποτε πολιτική παρέμβαση στις νόμιμα συνομολογημένες συμβάσεις με τις αδειοδοτημένες εταιρείες, ως ορίζεται στο Διεθνές Δίκαιο και δη στο Δίκαιο της Θάλασσας, ενασκώντας τα κυριαρχικά μας δικαιώματα ενώ στόχος της Τουρκίας είναι να δημιουργήσει τετελεσμένα επί της θαλάσσης. Δεν μπορούμε, τότε, να αποκλείσουμε το ότιδηποτε, αλλά συνεχίζουμε με όλα τα μέσα που έχουμε στην διάθεση μας (διπλωματικά, νομικά και άλλως πως) για να διαχειριστούμε την κατάσταση, με την όση αποτρεπτική ισχύ αυτά έχουν έναντι στις ορέξεις της Τουρκίας.
Την ίδια στιγμή θα πρέπει να τονιστεί το γεγονός, το οποίο έχει την δική του σημασία, της συνέχισης των σχεδιασμών για τον αγωγό EastMed. Η υπογραφή της διακρατικής συμφωνίας της 2ας Ιανουαρίου 2020 οριοθέτησε τις εξελίξεις επί του συγκεκριμένου ζητήματος, με την Ελλάδα να κυρώνει στις 11 Μαϊου 2020 την συμφωνία και την Κυπριακή Δημοκρατία να προχωρεί στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα στην κύρωση της εν λόγω συμφωνίας, για την οποία υπάρχει ήδη η κατακύρωση των μελετών της κοινοπραξίας για τις υπεράκτιες επισκόπησεις και της λεπτομερείς τεχνικές μελέτες, που εν πολλοίς θα καθορίσουν την υλοποίηση του έργου. Ήδη η ΕυρωπαΪκή Επιτροπή και η ίδια η κοινοπραξία είναι διατεθειμένες να δαπανήσουν αρκετά εκατομμύρια για την μελέτη του έργου, το οποίο έχει ήδη κριθεί βιώσιμο και εφικτό, αλλά στο τέλος της μέρας αυτό που έχει σημασία είναι η εξεύρεση αγοραστή για το φυσικό αέριο της περιοχής. Η συμφωνία αυτή ενισχύει σε διάφορους τομείς τις διακρατικές σχέσεις Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ και παραμένει ανοιχτή για την Ιταλία, όποτε είναι έτοιμη να την υπογράψει αφού στο στάδιο της συνομολόγησης της για καθαρά εσωτερικούς λόγους η Ιταλία δεν την υπέγραψε. Αναμένουμε, σε επόμενο στάδιο, την δημιουργία κοινής ομάδας εργασίας για παρακολούθηση υλοποίησης της συμφωνίας και για την συμβολή στην διαδικασία εμπορικοποίησης των προνοιών της αφ’ ης στιγμής ολοκληρωθούν οι μελέτες και η συμφωνία λάβει σάρκα και οστά.
Τέλος, όσον αφορά τη διαφορά Κύπρου – Ισραήλ για την συνεκμετάλλευση του κοιτάσματος «Αφροδίτη», λόγω του ότι δεν έχει υπογραφεί συμφωνία συνεκμετάλλευσης στον καθορισμό των ΑΟΖ στη βάση της μέσης γραμμής κατά την διάρκεια συνομολόγησης της Συμφωνίας Οριοθέτησης της ΑΟΖ Κύπρου – Ισραήλ, η ΚΔ έχει καταθέσει πρόσφατα καινούργια πρόταση προς την ισραηλινή πλευρά, στα πλαίσια ενός θεσμοθετημένου διαλόγου και αναμένουμε τα σχόλια της άλλης πλευράς, τα οποία όμως θα πρέπει να κινούνται στα πλαίσια των ιδιαίτερα φιλικών σχέσεων μεταξύ των δυο πλευρών και πάντοτε στην βασική αρχή του διεθνούς δικαίου που αφορά στην καλή πίστη.
