Στο παρόν άρθρο αναλύονται ορισμένα ζητήματα ανταγωνισμού που μπορεί να προκύψουν από την ψηφιακή εφαρμογή e-kalathi που σκοπεύει να εφαρμόσει η Υπηρεσία Προστασίας Καταναλωτή του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας. Σημειώνεται ότι σε προηγούμενο άρθρο είχαν επεξηγηθεί οι ενδεχόμενες στρεβλώσεις που μπορεί να προκύψουν στις επιλογές των καταναλωτών από την ψηφιακή εφαρμογή e-kalathi.
Μη ισότιμη μεταχείριση υπεραγορών που ανήκουν σε αλυσίδες υπεραγορών
Υπεραγορές που ανήκουν σε αλυσίδες υπεραγορών θα πρέπει να υποβάλλουν δεδομένα τιμών στην ψηφιακή εφαρμογή e-kalathi, ακόμη και αν το όριο του κύκλου εργασιών που καθιστά υποχρεωτική την εν λόγω υποβολή δεν καλύπτεται σε ατομικό επίπεδο.
Πιο συγκεκριμένα, μια υπεραγορά που ανήκει σε αλυσίδα υπεραγορών μπορεί ναι μεν να έχει κύκλο εργασιών μικρότερο από €2 εκ. αλλά, να έχει υποχρέωση υποβολής δεδομένων τιμών στην ψηφιακή εφαρμογή e-kalathi λόγω του ότι ο συνολικός κύκλος εργασιών της αλυσίδας υπεραγορών στην οποία ανήκει υπερβαίνει τα €2 εκ. Στον αντίποδα, μία γειτονική ανταγωνιστική υπεραγορά, η οποία επίσης έχει κύκλο εργασιών μικρότερο από €2 εκ. και δεν ανήκει σε αλυσίδα υπεραγορών, δεν έχει υποχρέωση υποβολής δεδομένων τιμών προϊόντων.
Στο βαθμό που ο ανταγωνισμός σε τοπικό επίπεδο είναι έντονος, η μη ισότιμη μεταχείριση των πιο πάνω υπεραγορών και η ασύμμετρη πρόσβαση των μικρών υπεραγορών σε δεδομένα τιμών ή/και προσφορών των υπεραγορών που ανήκουν σε αλυσίδες υπεραγορών, δύναται να στρεβλώσει τον ανταγωνισμό.
Εργαλείο εμπορικής προώθησης μεγάλων αλυσίδων υπεραγορών
H ψηφιακή εφαρμογή e-kalathi ενδεχομένως να αποτελέσει ένα πρόσθετο εργαλείο διαφήμισης ή/και εμπορικής προώθησης των μεγαλύτερων υπεραγορών που έχουν υποχρέωση υποβολής δεδομένων τιμών στην εν λόγω εφαρμογή. Τονίζεται ότι, όσο περισσότερο επηρεάζονται οι επιλογές των καταναλωτών από τις διαφημίσεις και γενικότερα τις στρατηγικές εμπορικής προώθησης, τόσο πιο πιθανή θα είναι η στρέβλωση του ανταγωνισμού σε βάρος των μικρών υπεραγορών που δεν έχουν υποχρέωση υποβολής δεδομένων τιμών ή/και δεν έχουν τους αναγκαίους πόρους για την υποβολή δεδομένων τιμών σε εθελοντική βάση.
Εκμετάλλευση διαπραγματευτικής ισχύος από μεγάλες αλυσίδες υπεραγορών
Οι μεγάλες αλυσίδες υπεραγορών θα έχουν κίνητρο να ασκήσουν μεγαλύτερη πίεση στους προμηθευτές προϊόντων ώστε να λάβουν καλύτερες τιμές ή/και μεγαλύτερη διάρκεια προωθητικών ενεργειών στους χώρους τους. Αυτό είναι πολύ πιθανόν να έχει αρνητικές επιδράσεις στις μικρές / τοπικές υπεραγορές. Σημειώνεται σχετικά ότι οι προμηθευτές ίσως να επικεντρωθούν στην εξυπηρέτηση των μεγάλων αλυσίδων υπεραγορών που θα υποβάλλουν δεδομένα τιμών στην ψηφιακή εφαρμογή e-kalathi, παραγνωρίζοντας τις μικρές / τοπικές υπεραγορές. Δεν αποκλείεται μάλιστα οι προμηθευτές να περιορίσουν τις προωθητικές ενέργειες ή/και να επιβάλουν αυξήσεις στις τιμές διάθεσης των προϊόντων τους σε μικρές / τοπικές υπεραγορές, προκειμένου να διατηρήσουν τα περιθώρια κέρδους τους σταθερά.
Οι προαναφερθείσες επιδράσεις είναι δυνατόν να δημιουργήσουν σπειροειδή αποτελέσματα, εντείνοντας τα προβλήματα ανταγωνιστικότητας και βιωσιμότητας των μικρών / τοπικών υπεραγορών. Αξίζει να υπομνησθεί ότι οι μικρές / τοπικές υπεραγορές εξυπηρετούν τις ανάγκες των καταναλωτών λόγω της γεωγραφικής τους εγγύτητας, και άλλων πλεονεκτημάτων που συνδέονται με το μέγεθός τους ή την αμεσότητα στην επαφή με τον καταναλωτή. Ως εκ τούτου, τυχόν έξοδος των μικρών / τοπικών υπεραγορών από την αγορά, θα επηρεάσει δυσμενώς και τα συμφέροντα των καταναλωτών, αφενός, λόγω του περιορισμού των επιλογών τους, αφετέρου λόγω του περιορισμού των ανταγωνιστικών πιέσεων που ασκούνται στις μεγάλες αλυσίδες υπεραγορών σε τοπικό επίπεδο.
Ζητήματα συγκρισιμότητας προϊόντων
Η ψηφιακή εφαρμογή e-kalathi ενδεχομένως να προκαλέσει σύγχυση στους καταναλωτές λόγω μη συγκρισιμότητας ορισμένων προϊόντων που θα περιληφθούν σε αυτή. Σημειώνεται ότι υπάρχει μεγάλος αριθμός προϊόντων υψηλής κατανάλωσης τα οποία αν και μπορεί να έχουν τον ίδιο κωδικό προϊόντος, διαφοροποιούνται λόγω των ποιοτικών τους χαρακτηριστικών, όπως τα φρέσκα προϊόντα π.χ. λαχανικά, κρέας, ψάρια, είδη αρτοποιείου ή/και άλλα προϊόντα για τα οποία γίνονται εισαγωγές μέσω παράλληλου εμπορίου (π.χ. σκόνες πλυσίματος ρούχων). Η συμπερίληψη των εν λόγω προϊόντων στην ψηφιακή εφαρμογή e-kalathi ενδεχομένως να αλλοιώσει την αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών, και κατ’ επέκταση, να στρεβλώσει τις συνθήκες ανταγωνισμού στην αγορά.
Καθορισμός ενιαίων τιμών από υπεραγορές που ανήκουν σε αλυσίδες υπεραγορών
Οι τιμές ορισμένων προϊόντων που διατίθενται από υπεραγορές που ανήκουν σε αλυσίδες υπεραγορών μπορεί να διαφοροποιούνται λόγω διαθεσιμότητας, κόστους, στρατηγικών εμπορικής προώθησης των προμηθευτών ή λόγω διαφοροποίησης των τοπικών συνθηκών ανταγωνισμού. Στο βαθμό που μία αλυσίδα υπεραγορών θα έχει υποχρέωση να υποβάλει μία ενιαία τιμή για τα εν λόγω προϊόντα στην ψηφιακή εφαρμογή e-kalathi, θα περιοριστεί το δικαίωμα ελεύθερου καθορισμού του ύψους των τιμών ή/και θα στρεβλωθούν οι παράμετροι που λαμβάνονται υπόψη για τον καθορισμό των τιμών.
Κίνητρα προώθησης προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας (private label products)
Οι υπεραγορές που διαθέτουν τόσο επώνυμα προϊόντα όσο και προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας (private label) ενδεχομένως να έχουν ισχυρότερα κίνητρα για να προωθήσουν τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, από τα οποία εξασφαλίζουν συνήθως μεγαλύτερα περιθώρια κέρδους. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω στρατηγικών μείωσης των τιμών των προϊόντων που περιλαμβάνονται στην ψηφιακή εφαρμογή e-kalathi με σκοπό να δελεάσουν τους καταναλωτές να τις επισκεφθούν. Η μείωση στα έσοδα από τις εν λόγω πωλήσεις μπορεί να καλυφθεί από την αύξηση των πωλήσεων των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας.
Ο εκτοπισμός επώνυμων προϊόντων (crowding out effect) είναι πιθανόν να επηρεάσει αρνητικά τα συμφέροντα των καταναλωτών, ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη ότι τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας είναι προϊόντα χαμηλότερης ποιότητας ή από τη φύση τους λιγότερο καινοτόμα.
Ως εκ των ανωτέρω, διαπιστώνεται ότι η χρήση της ψηφιακής εφαρμογής e-kalathi δύναται να επηρεάσει τις στρατηγικές εμπορικής προώθησης των προμηθευτών, να αλλοιώσει τις παραμέτρους που λαμβάνονται υπόψη για τον καθορισμό των τιμών και να στρεβλώσει τον ανταγωνισμό μεταξύ μικρών υπεραγορών και αλυσίδων υπεραγορών σε ένα τομέα εύθραυστων ισορροπιών λόγω της έντονης ανταγωνιστικής έντασης.
Το παρόν άρθρο βασίζεται σε μελέτη που διενήργησε η εταιρεία TrojanEconomicsConsultantsLtd για τον Παγκύπριο Σύνδεσμο Υπεραγορών και τον Σύνδεσμο Προμηθευτών Ευρείας Κατανάλωσης στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης αναφορικά με το Νομοσχέδιο με τίτλο “Ο περί Καταγραφής και Παρακολούθησης Δεδομένων Τιμών Προϊόντων Νόμος του 2023”.
