Στα διδάγματα που αντλούνται από την κρίση που έφερε η πανδημία του κορωνοϊού αναφέρθηκε ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μαργαρίτης Σχοινάς, σημειώνοντας ότι έχει καταστεί σαφές ότι πρέπει να κτίσουμε την ανθεκτικότητα της Ευρώπης αλλά και την κοινωνική της συνοχή. «Δεν πρέπει τέτοιες στιγμές κανένας στην Ευρώπη να αφήνεται πίσω», είπε. Ο κ. Σχοινάς μίλησε στο πλαίσιο διαδικτυακής ανοικτής συζήτησης που διοργάνωσαν η Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο και το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, το βράδυ της Τρίτης υπό τον τίτλο «Μετά το τέλος της Πανδημικής Κρίσης: Προκλήσεις και Προοπτικές για την Ευρώπη», με συντονιστή τον Πρύτανη του πανεπιστημίου Κώστα Γουλιάμο.
Σε εισαγωγική του παρέμβαση ο κ. Γουλιάμος αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στο ταμείο ανάκαμψης που ανακοινώθηκε από την Κομισιόν και στην συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης η οποία έχει αναβληθεί για το Σεπτέμβριο. «Η πανδημία υπενθυμίζει την ευθύνη όλων των κρατών μελών για την υλοποίηση αρχών αλληλεγγύης, συνεργασίας, αμοιβαίας υποστήριξης και ενσυναίσθησης, αρχές που αναντίλεκτα αποτελούν μέρος της ευρωπαϊκής κουλτούρας αλλά και κύτταρο του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής», είπε. «Θα λέγαμε λοιπόν η πανδημία επαναπροσδιόρισε την πολιτική αρχιτεκτονική, το πολιτικό οικοσύστημα της κοινωνικής συνοχής, της ισόρροπης ανάπτυξης και των δημοσίων αγαθών», πρόσθεσε. Ως κοινωνίες και ως πολίτες της Ευρώπης κ. Αντιπρόεδρε, είπε ο Πρύτανης του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου, «πιστεύουμε πως όλο αυτό το οικοσύστημα έχει την δύναμη, αλλά έχει και την δυνατότητα να μετατραπεί σε βασικό πυλώνα για το πως μπορεί να προχωρήσει η Ευρώπη μπροστά την επόμενη της πανδημίας».
Όπως πολύ συχνά συμβαίνει και τα τελευταία χρόνια πολύ συχνότερα απ’ ότι σε οποιαδήποτε περίοδο στο παρελθόν η ΕΕ εξετέθη σε ένα νέο, πρωτοφανές, πρωτόγνωρο σύστημα κρίσης, το οποίο υπήρχε ως ένας παράγοντας αβεβαιότητας παραδοσιακά, είπε ο κ. Μαργαρίτης Σχοινάς, αλλά «ποτέ δεν είχε μετουσιωθεί σε μια γενικευμένη παράλυση της κοινωνίας και της οικονομίας μας, όχι μόνο βέβαια σε ευρωπαϊκό επίπεδο αλλά σε πλανητικό επίπεδο». Η μεγάλη πρόκληση της νέας θεσμικής ομάδας, που αποτελούν το νέο Κοινοβούλιο και η νέα Επιτροπή ήταν ακριβώς «πως να υφάνουμε τις αρχικές μας προτεραιότητες της μετάβασης σε μια ψηφιακή και πιο πράσινη Ευρώπη, με τις ανάγκες αντιμετώπισης της πανδημίας, η οποία δεν μας έκανε το χατίρι να μας περιμένει», πρόσθεσε. «Μας χτύπησε, όπως χτυπάνε αυτές οι κρίσεις, γρήγορα, καταιγιστικά θα έλεγα, απρόβλεπτα και σε έκταση και σε βάθος και ουσιαστικά από τα μέσα Μαρτίου μας ανάγκασε να ζήσουμε τα χαρακτηριστικά ακόμα μιας ευρωπαϊκής κρίσης και μας ανάγκασε να κάνουμε μια σύζευξη παλιών και νέων προτεραιοτήτων».
Πολυφωνία και κακοφωνία στην πρώτη φάση
Στην αρχή είδαμε το αρχικό υπόδειγμα κάθε ευρωπαϊκής κρίσης: «Ο σώζων εαυτόν σωθήτω». Δηλαδή, είπε ο κ. Σχοινάς, υπό την πίεση των εξελίξεων, οι κυβερνήσεις των κρατών μελών, «άρχισαν να παίρνουν μέτρα χωρίς να τα συζητήσουν όχι μόνο με τους θεσμούς αλλά ούτε με τους γείτονες τους». «Ας μη γελιόμαστε, αυτή η πρώτη φάση ήταν μια φάση που εγώ θα την τοποθετούσα κάπου μεταξύ πολυφωνίας και κακοφωνίας», ανέφερε. Και αυτή, πρόσθεσε, «έγινε ακόμα χειρότερη όταν άρχισαν οι δημόσιοι διαπληκτισμοί για το τι πρέπει να γίνει κυρίως σε επίπεδο οικονομικής ανάκαμψης και επανεκκίνησης της πραγματικής οικονομίας». Αυτή η πρώτη φάση δεν βοήθησε ούτε τις κοινωνίες μας, ούτε την Ευρώπη, ανέφερε. Αντιθέτως, πρόσθεσε, επιμόλυνε την δημόσια συζήτηση για την Ευρώπη, βάρυνε την κοινή γνώμη και έγινε ακόμα χειρότερη από ένα άλλο πρόβλημα, το οποίο ο ίδιος αποκαλεί «ασυμμετρία των προσδοκιών».Οι πολίτες, είπε ο Αντιπρόεδρος της Κομισιόν, «ζητούσαν από την Ευρώπη να παρέμβει σε αυτή την πρώτη φάση χωρίς να ξέρουν ότι στους τομείς στους οποίους ζητούσαν την παρέμβαση της Ευρώπης, η ΕΕ είναι γυμνή από αρμοδιότητες και νομική δράση για να δράσει». Ενδεικτικά αναφέρθηκε στους τομείς της υγείας, της παιδείας και του τουρισμού, προσθέτοντας ότι ο κόσμος δεν γνώριζε ότι η ΕΕ δεν έχει το εύρος των αρμοδιοτήτων που θα της επέτρεπε να δράσει. Αυτό το κοκτέιλ, ήταν και η αρχική μας δυσκολία, είπε, προσθέτοντας ότι «ευτυχώς δεν κράτησε πολύ».
Σύγκλιση που επέτρεψε τον αναγκαίο συντονισμό για σημαντικούς τομείς στη δεύτερη φάση
Σε λίγες εβδομάδες περάσαμε σε δεύτερη φάση, η οποία ήταν η φάση της συνειδητοποίησης, της σύγκλισης για κάτι που είναι απλό και πασιφανές, ότι στην ΕΕ έτσι όπως την έχουμε κτίσει η αλληλεξάρτηση των οικονομικών μας συστημάτων, των αγορών μας, των κοινωνιών μας είναι τέτοια που καμιά βραχυπρόθεσμη, αποσπασματική λύση δεν μπορεί να βοηθήσει το κράτος μέλος ή την κυβέρνηση που την παίρνει, γιατί ουσιαστικά είναι ατελής. Αν δεν καταλάβουμε το τι μας ενώνει δεν θα μπορέσουμε ποτέ να λύσουμε τα προβλήματά μας ατομικά. Υπενθύμισε την αναλογία που έχει χρησιμοποιήσει σε δηλώσεις του ότι «ή θα κολυμπήσουμε μαζί ή θα βουλιάξουμε ξεχωριστά γιατί είμαστε όλοι στο ίδιο καράβι».Σε αυτή τη δεύτερη φάση άρχισε σιγά-σιγά η σύγκλιση, ανέφερε, προσθέτοντας ότι κυβερνήσεις, κοινωνίες και Κομισιόν άρχισαν «να παρέχουμε την συγκολλητική ύλη που κράτησε μαζί τα κράτη μέλη σε τομείς για τους οποίους παίχτηκαν πολλά εκείνες τις μέρες». Έδωσε το παράδειγμα του συστήματος συντονισμού στα σύνορα που επέτρεψε τη δημιουργία πράσινων διαδρόμων για εποχικούς εργάτες, υγειονομικό προσωπικό και εμπορεύματα. Αναφέρθηκε επίσης στο γεγονός ότι η εσωτερική αγορά της ΕΕ λειτούργησε και οι εφοδιαστικές μας αλυσίδες κράτησαν τις υπεραγορές πλήρως εξοπλισμένες. Αυτό, σημείωσε, «είναι ένα μεγάλο δίδαγμα για την ποιότητα του τι μας δένει, το οποίο χρειάστηκε να το δούμε σε συνθήκες πίεσης για να καταλάβουμε πως αποδίδει».
«Σιγά σιγά, από την πολυφωνία και την κακοφωνία, φτάσαμε στην σύγκλιση και τώρα είμαστε στο τρίτο στάδιο, τελευταίο και πιο φιλόδοξο στάδιο με το οποίο συνδέεται και το μέλλον που είναι η επανεκκίνηση της πραγματικής οικονομίας. Δηλαδή, να πάρει ξανά μπρος το σύστημα που παράγει την ευημερία και τις θέσεις εργασίας. Να μπορέσουν να ανακάμψουν οι τομείς και οι επιχειρήσεις που χτυπήθηκαν και πλήγηκαν περισσότερο από την πανδημία».Το πιο σημαντικό, τόνισε ο κ. Σχοινάς, «είναι να διδαχθούμε τα διδάγματα για το μέλλον, να κτίσουμε καλύτερα τις άμυνες μας τις μελλοντικές και σε θεσμικό και σε οικονομικό και σε κοινωνικό επίπεδο».
Πρωτοφανή εργαλεία για αντιμετώπιση της κρίσης χωρίς προηγούμενο
Σύμφωνα με τον ίδιο κατέστη απόλυτα σαφές ότι οι διαδικασίες εξόδου από την απομόνωση και από τα μέτρα τα περιοριστικά που λήφθηκαν πρέπει να είναι πιο συντεταγμένες από ότι ήταν οι διαδικασίες εισόδου στην κρίση. Όλα τα μέτρα που έχουν να κάνουν με το πως σμίγουν οι βασικές δομές της κοινωνικοοικονομικής μας ζωής, με ιδιαίτερη έμφαση στον τομέα των μεταφορών, του τουρισμού, και της φιλοξενίας έγινε με τρόπο πολύ πιο συγκροτημένο και πολύ πιο συντονισμένο απ’ ότι πριν, είπε. «Κατέστη σαφές ότι η απάντηση σε αυτούς τους καιρούς χωρίς προηγούμενο πρέπει να είναι και μέσω εργαλείων επίσης χωρίς προηγούμενο», σημείωσε ο κ. Σχοινάς.
Αναφορά έκανε στο γεγονός ότι αναμένεται βαθιά ύφεση 10% η οποία μπορεί να συγκριθεί μόνο με τη περίοδο αμέσως μετά τον πόλεμο. Είναι σαφές ότι κανένα συμβατικό εργαλείο μπορεί να είναι επαρκές, είπε, προσθέτοντας ότι εξ ου και αυτό το ταμείο ανάκαμψης που παρουσίασε η Κομισιόν «έχει όλες τις συνιστώσες του πρωτοφανούς». Έκανε λόγο για ένα πρωτοφανές ύψος πόρων, μια πρωτοφανή δομή με επιχορηγήσεις κυρίως και λιγότερο δάνεια, αλλά και το πιο σημαντικό για όσους παρακολουθούμε την Ευρώπη ότι «για πρώτη φορά στο ταμείο ανάκαμψης η ανάληψη των βαρών της έκδοσης χρέους για να βοηθηθούν αυτοί που το έχουν περισσότερο ανάγκη γίνεται συνολικά». «Συνολικά η ΕΕ χρησιμοποιεί τον κοινοτικό προϋπολογισμό για να εγγυηθεί ένα συνολικό ευρωπαϊκό δανεισμό που θα χρησιμοποιήσει για τα μέλη της οικογένειας που το έχουν περισσότερο ανάγκη», είπε, αποκαλώντας την συνεδρίαση του Κολλεγίου κατά την οποία λήφθηκαν εκείνες οι αποφάσεις ως μια «κορυφαία, ιστορική στιγμή».
Οικοδόμηση ανθεκτικότητας συστημάτων και κοινωνική συνοχή τα διδάγματα
Σύμφωνα με τον Αντιπρόεδρο της Κομισιόν το βασικό δίδαγμα της κρίσης είναι ότι στο μέλλον οι ευρωπαϊκές κοινωνίες «πρέπει να έχουμε δύο σημαντικά χαρακτηριστικά ενσωματωμένα στα εκπαιδευτικά μας συστήματα, στα συστήματα υγείας, στην οικονομία μας στις δομές μας τις πολιτικοοικονομικές». Το ένα, είπε, είναι η ανθεκτικότητα (resilience), δηλαδή «να μας καλύπτουν όχι απλώς στο “standard” σενάριο απειλής αλλά και στο χειρότερο σενάριο απειλής. «Δεν πρέπει ποτέ ξανά να βρεθεί η Ευρώπη χωρίς μάσκες, χωρίς αντιβιοτικά, χωρίς προσωπικό προστατευτικό εξοπλισμό».«Δεν έπρεπε να βρούμε την πανδημία για να μας αποκαλύψει ότι έχουμε εγγενείς ελλείψεις στο βιομηχανικό μας μοντέλο, ότι το 80% των χημικών και φαρμακευτικών ουσιών παράγεται εκτός Ευρώπης», είπε.
Αναφέρθηκε στο νέο εξειδικευμένο πρόγραμμα για την υγεία που έχει παρουσιάσει μαζί με την Κύπρια Επίτροπο Στέλλα Κυριακίδου για τα επόμενα 7 χρόνια, «ακριβώς γιατί με πόρους που είναι 23 φορές περισσότεροι από τους πόρους που είχαμε στο προηγούμενο θα μπορέσουμε να χτίσουμε αυτή την ανθεκτικότητα για την οποία μιλάμε».
Το δεύτερο δίδαγμα της κρίσης, είπε ο κ. Σχοινάς, είναι ότι χρειαζόμαστε όχι μόνο ανθεκτικές κοινωνίες αλλά και κοινωνίες συνοχής. «Δεν πρέπει τέτοιες στιγμές κανένας στην Ευρώπη να αφήνεται πίσω». «Ειδικά τα πιο ευάλωτα μέλη των κοινωνιών μας, είναι αυτά που πρέπει να έχουν την απόλυτη βεβαιότητα ότι η κοινωνία είναι εκεί για να τα καλύψει», πρόσθεσε.
Απαντώντας σε ερώτηση για ενδεχόμενη αλλαγή των Συνθηκών, ο Μαργαρίτης Σχοινάς ανέφερε ότι «από πολλούς θεωρείται ως ένα λογικό επόμενο βήμα, αλλά δεν θα την αποφασίσουν ούτε Πρέσβεις, ούτε Επίτροποι, ούτε ακαδημαϊκοί, ούτε ειδικοί». «Την αλλαγή των συνθηκών θα την επιβάλει η κοινωνία», είπε. «Όταν η κοινωνία διαπιστώσει ότι χρειάζεται πολλά περισσότερα από την Ευρώπη και το αίτημα αυτό της κοινωνίας γίνει ένα ωστικό κύμα που αισθάνονται οι πολιτικοί στις πρωτεύουσες, να μην έχετε καμιά αμφιβολία ότι αυτό θα μεταφερθεί στο ευρωπαϊκό επίπεδο ακαριαία», σημείωσε.
Με πληροφορίες απο ΚΥΠΕ
