Το φετινό Συνέδριο της Ακαδημίας της Νομικής Υπηρεσίας είναι ιδιαίτερης σημασίας. Μέσα από την ιστορική αναδρομή του ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε για το έργο των αποβιωσάντων Γενικών Εισαγγελέων, ντοκιμαντέρ το οποίο παρακολουθήσαμε όλοι με μεγάλη συγκίνηση και ενδιαφέρον, θέσαμε τα θεμέλια για τη συζήτηση αναφορικά με τις προοπτικές και προκλήσεις του θεσμού του Γενικού Εισαγγελέα στην Κυπριακή Δημοκρατία.
Ενός θεσμού θεμελιώδους σημασίας για την απονομή της δικαιοσύνης στον τόπο μας με καταλυτικές εξουσίες όπως αυτές καθορίστηκαν στο Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας το 1960.
Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα σχόλια που άκουσα από συναδέλφους την πρώτη μέρα που ανέλαβα το αξίωμα του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας τον Ιούλιο του 2020, για την «ηλεκτρική καρέκλα» που περίμενε τον νέο της κάτοχο.
Σχόλια που ήταν αναμενόμενα σε κάποιο βαθμό έχοντας υπόψιν τη σημαντικότητα και το εύρος των εξουσιών του θεσμού. Κανείς όμως δεν μπορεί να αντιληφθεί πλήρως το αληθές της εν λόγω έκφρασης αν δεν το βιώσει στην πράξη. Οφείλω, ωστόσο, να παραδεχθώ ότι παρόλες τις δυσκολίες που συνοδεύουν το συγκεκριμένο αξίωμα, νιώθω πραγματικά υπερήφανος και ευγνώμων που είχα, και έχω, την τιμή να υπηρετώ τα τελευταία πέντε χρόνια τον θεσμό αυτό.
Όπως πολύ καλά γνωρίζετε, η εξουσία, η δυνατότητα δηλαδή να αποφασίζεις σοβαρότατα και πολύπλοκα ζητήματα -σε τελικό βαθμό πολλές φορές- που αφορούν στην εύρυθμη λειτουργία του Κράτους και τους πολίτες του, είναι πρωτίστως ευθύνη. Μια ευθύνη πολυδιάστατη. Μια ευθύνη που πρέπει να εκπληρώσεις με γνώμονα τη νομιμότητα, με προσήλωση προς τις αρχές του κράτους δικαίου, με σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων, της αναλογικότητας και του δημοσίου συμφέροντος σε μία άσκηση εξισορρόπησης όλων των πιο πάνω -υπό την πίεση της κοινής γνώμης την οποία αφουγκράζεσαι μεν, αλλά αποβάλλεις δε την κατάλληλη στιγμή από την εξίσωση.
Και ενώ η πρόθεση είναι να λάβεις την ορθότερη απόφαση υπό τις περιστάσεις, έχεις να αντιμετωπίσεις σχεδόν επί καθημερινής βάσεως μία ισοπεδωτική κριτική ή αμφισβήτηση, όχι πάντοτε από πρόσωπα που επηρεάζονται -που αυτό θα έλεγε κάποιος ότι είναι και κατανοητό και θεμιτό σε κάποιο βαθμό- αλλά από επικριτές που μπορεί να έχουν αλλότρια κίνητρα και επιδιώξεις, ακόμη και πολιτικές ατζέντες.
Η κατάσταση που επικρατεί σήμερα δεν μπορεί να συγκριθεί με το παρελθόν όπου η έκθεση των Θεσμών, έστω και στη μικρή κοινωνία της Κύπρου, ήταν πολύ περιορισμένη. Ο αντίκτυπος των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης είναι πολύ σοβαρός, αφού το κύρος και η εικόνα των Θεσμών δημιουργείται πλέον στο Διαδίκτυο και δυστυχώς, πολλές φορές, από πρόσωπα που είτε δεν έχουν πρόσβαση σε πλήρη γεγονότα είτε στερούνται νομικής γνώσης.
Η επίπλαστη παρουσίαση και η παραπληροφόρηση είναι συνήθως προσφιλή εργαλεία στα χέρια προσώπων με αλλότρια κίνητρα. Επίπλαστη παρουσίαση και παραπληροφόρηση που διογκώνονται μέσω της αναπαραγωγής από ανώνυμους και επώνυμους λογαριασμούς στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και που αποσκοπούν στη διαστρέβλωση της αλήθειας προς εξυπηρέτηση δικών τους συμφερόντων.
Θεωρώ ότι έχει πλέον φθάσει η στιγμή η Βουλή των Αντιπροσώπων να εγκύψει στο θέμα αυτό και να προχωρήσει με νομοθετικές ρυθμίσεις έχοντας υπόψιν ότι η εσκεμμένη υπονόμευση των Θεσμών καταλύει τη Δημοκρατία και δεν προστατεύεται από το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης. Η παραπληροφόρηση και η υπονόμευση των Θεσμών είναι βέβαια σημαντικές προκλήσεις που δεν αφορούν αποκλειστικά στη Νομική Υπηρεσία, γι’ αυτό και δεν θα εστιάσω σήμερα σε αυτά.
Κυρίες και κύριοι,
Αγαπητοί προσκεκλημένοι,
Σήμερα για τη Νομική Υπηρεσία είναι μέρα απόδοσης τιμής στο έργο των προκατόχων μας, στη μνήμη των οποίων ετοιμάσαμε με φροντίδα και προσοχή το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ ως ελάχιστη ένδειξη εκτίμησης για την προσφορά τους στη Νομική Υπηρεσία και το Κράτος. Δεν θα μπορούσαμε βεβαίως να μην ευχαριστήσουμε και τους προκατόχους μας, τον τέως Γενικό Εισαγγελέα κ. Κώστα Κληρίδη και τον πρώην Γενικό Εισαγγελέα κ. Πέτρο Κληρίδη, τους πρώην Βοηθούς Γενικούς Εισαγγελείς, καθώς και όλους τους λειτουργούς της Υπηρεσίας που εργάστηκαν και συνεχίζουν να εργάζονται για την Υπηρεσία, στηρίζοντας το Κράτος και την Εκτελεστική Εξουσία στο δύσκολο έργο που έχουν να επιτελέσουν.
Η εξέλιξη στη Νομική Υπηρεσία με το πέρασμα του χρόνου είναι πράγματι εντυπωσιακή.
Από τον μονοψήφιο αριθμό νομικών λειτουργών που υπηρετούσαν στο Γραφείο με την έναρξη της λειτουργίας του, σήμερα εργάζονται στη Νομική Υπηρεσία πέραν των 180 δικηγόρων, τοποθετημένοι σε 12 εξειδικευμένους Τομείς.
Τα θέματα που καλούμαστε να διαχειριστούμε έχουν γίνει ακραίως πολυδιάστατα, που η εξειδίκευση από μόνη της δεν είναι πλέον αρκετή. Πολύ συχνά βλέπουμε ότι για τη διαχείρισή τους απαιτείται οριζόντια εργασία, με άντληση εμπειρογνωμοσύνης από διάφορους Τομείς Δικαίου της Υπηρεσίας, καθώς και από ξένους νομικούς οίκους.
Οι δικαστηριακές υποθέσεις που χειριζόμαστε επ’ ονόματι της Δημοκρατίας κάθε χρόνο αυξάνονται δραστικά τόσο σε αριθμό όσο και σε πολυσχιδότητα, είτε αυτές αφορούν σε ποινικές υποθέσεις, είτε υποθέσεις αστικού δικαίου, είτε υποθέσεις διοικητικού δικαίου.
Έργα δημοσίων συμβάσεων ύψιστης σημασίας που αφορούν σε θέματα υποδομών, ενέργειας και όχι μόνον, νομικά θέματα που προκύπτουν σε σχέση με τις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού και του περιουσιακού, διεθνείς διαιτησίες με διεκδίκηση αποζημιώσεων αξίας εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, χειρισμός υποθέσεων πολιτογραφήσεων στο πλαίσιο του ΚΕΠ, εκπροσώπηση της Δημοκρατίας και χειρισμός υποθέσεων ενώπιον των Ανωτάτων Δικαστηρίων της Κύπρου, του ΔΕΕ και του ΕΔΔΑ, χειρισμός εξειδικευμένων θεμάτων διεθνούς δικαίου, είναι μερικά παραδείγματα της ευρύτητας των θεμάτων που ως Νομική Υπηρεσία καλούμαστε να διαχειριστούμε.
Από τις πρώτες μέρες που αναλάβαμε με τον κ. Αγγελίδη θέσαμε ως προτεραιότητα την τεχνολογική αναβάθμιση και την εκπαίδευση των λειτουργών μας για να στηρίξουμε έμπρακτα την εργασία τους. Προχωρήσαμε σε πλήρωση όλων των κενών θέσεων, διαδικασία που επαναλαμβάνεται συνεχώς, πλην όμως οι ανάγκες σε προσωπικό αυξάνονται διαρκώς.
Διαχρονικά, εστιάζουμε στην καλύτερη οργάνωση της εργασίας για σκοπούς αύξησης της αποδοτικότητας με τελικό στόχο το ποιοτικό αποτέλεσμα σε όσο το δυνατόν συντομότερο χρονικό διάστημα.
Είμαστε περήφανοι, διότι οι νομικοί λειτουργοί μας είναι εργατικοί, γνωρίζουν το αντικείμενό τους και διακατέχονται από αίσθημα ευθύνης και προσφοράς προς τον τόπο τους αλλά πρωτίστως σεβασμό προς το Σύνταγμα, τις αρχές της νομιμότητας και το Κράτος Δικαίου.
Ένα μεγάλο θέμα που αντιμετωπίζει διαχρονικά η Νομική Υπηρεσία και οι λειτουργοί της είναι το κτηριακό. Δυστυχώς οι υφιστάμενες κτιριακές εγκαταστάσεις είναι απαράδεκτες. Καλούμε την Πολιτεία να θέσει ως προτεραιότητα το νέο κτίριο για την επίλυση των στεγαστικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε στην Λευκωσία τουλάχιστον.
Κυρίες και κύριοι,
Ένα άλλο, μεγάλο ζήτημα που καλούμαστε σχεδόν όλοι οι φορείς εξουσίας να αντιμετωπίσουμε, είναι αυτό της αντιμετώπισης της διαφθοράς, της οποίας τα πλοκάμια αναγεννούνται διαρκώς.
Ως Νομική Υπηρεσία έχουμε δεχθεί πολύ θετικά σχόλια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην έκθεσή της για το Κράτος Δικαίου για το έτος 2025, η οποία αναγνωρίζει τις προσπάθειες που καταβάλλονται σε σχέση με τη διαχείριση τέτοιων υποθέσεων, και δεσμευόμαστε να εντατικοποιήσουμε τις προσπάθειες μας. Υπενθυμίζω ότι για τον σκοπό αυτό, το έτος 2022 εγκαθιδρύσαμε Ομάδα Δράσης (Task Force) για παρακολούθηση και συντονισμό των υποθέσεων διαφθοράς, στην οποία συμμετέχουν όλες οι συναρμόδιες Υπηρεσίες υπό την προεδρία της Νομικής Υπηρεσίας. Δυστυχώς η διαφθορά είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο, στενά συνυφασμένο με κουλτούρες και προσεγγίσεις που δεν είναι εύκολο να αντιμετωπιστεί χωρίς την αναγκαία ευαισθητοποίηση και πρόληψη.
Η τεχνητή νοημοσύνη είναι επίσης ένα θέμα που μας απασχολεί το τελευταίο διάστημα, όπως όλες τις Υπηρεσίες παγκοσμίως. Έχοντας υπόψιν τις ευκαιρίες που προσφέρει η εξέλιξη της τεχνολογίας, μέλημά μας είναι η αξιοποίησή της στον μέγιστο βαθμό, διασφαλίζοντας παράλληλα θέματα αξιοπιστίας και σεβασμού θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Κυρίες και κύριοι,
Εδώ και ένα περίπου χρόνο διανύουμε μια πολύ σημαντική περίοδο. Έχει ξεκινήσει η συζήτηση στη Βουλή των Αντιπροσώπων των νομοσχεδίων που υπέβαλε το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως για τη μεταρρύθμιση της Νομικής Υπηρεσίας. Ορμώμενη από συστάσεις διεθνών οργανισμών, όπως η GRECO και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο Κράτος Δικαίου, η εκτελεστική εξουσία υιοθέτησε συγκεκριμένες προτάσεις για τη μεταρρύθμιση του Θεσμού χωρίς προηγούμενη διαβούλευση με τη Νομική Υπηρεσία για τον τρόπο διαχωρισμού των εξουσιών του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας.
Όπως έχω αναφέρει, τόσο προς την εκτελεστική εξουσία όσο και τη νομοθετική εξουσία, διατηρώ σοβαρές επιφυλάξεις ως προς τη συνταγματικότητα των εν λόγω μεταρρυθμίσεων για το θέμα του διαχωρισμού των εξουσιών με τον τρόπο που αυτό προτείνεται και αντανακλάται στα νομοσχέδια. Η εκτενής γνωμοδότησή μου για τη συνταγματικότητα έχει δοθεί στη δημοσιότητα, όπως και όλες οι απόψεις των εμπειρογνωμόνων που διόρισα για τον σκοπό αυτό.
Στη δημοσιότητα έχει δοθεί και η πλήρης τοποθέτησή μου στην πρώτη συνεδρία της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών για το θέμα και δεν έχω σκοπό σήμερα να την επαναλάβω.
Η απόφαση πλέον βρίσκεται στη σφαίρα αρμοδιότητας του νομοθετικού Σώματος, το οποίο θα πρέπει να εγκύψει στο πολύ σοβαρό αυτό θέμα και να λάβει τολμηρές αποφάσεις, διασφαλίζοντας ωστόσο κάτι πολύ ουσιώδες: Τη συνταγματική τάξη.
Τόσο εγώ προσωπικά όσο και οι λειτουργοί της Νομικής Υπηρεσίας είμαστε στη διάθεση της Βουλής για να συζητήσουμε και μαζί να εντοπίσουμε τα προβλήματα, ώστε να επιφέρουμε εκείνες τις μεταρρυθμίσεις που να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις χωρίς να θέτουν σε κίνδυνο θεμελιώδεις συνταγματικές διατάξεις.
Παράλληλα, επί του παρόντος, το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, η Νομική Υπηρεσία και το Ανώτατο Δικαστήριο διαβουλεύονται για τον τρόπο ρύθμισης του ελέγχου των αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα για μη δίωξη και αναστολή ποινικής δίωξης.
Υπενθυμίζω ότι η Νομική Υπηρεσία εδώ και ένα περίπου χρόνο έχει ετοιμάσει κριτήρια επανεξέτασης για τη δυνατότητα διεξαγωγής εσωτερικού ελέγχου, πλην όμως δεν προωθήθηκε η εφαρμογή τους ενόψει της νομοπαρασκευαστικής εργασίας που ακολούθησε για το ίδιο θέμα το αρμόδιο Υπουργείο.
Ολοκληρώνοντας την τοποθέτησή μου, θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους εσάς που μας τιμάτε σήμερα με την παρουσία σας εδώ. Θερμές ευχαριστίες στα μέλη των οικογενειών, τους φίλους και τους συνεργάτες των αποβιωσάντων Γενικών Εισαγγελέων για την εγκάρδια συμμετοχή τους στο ντοκιμαντέρ, τους εξαιρετικούς ομιλητές μας που αποδέχθηκαν να συμμετάσχουν στη συζήτηση που έπεται, καθώς και στον συντονιστή της συζήτησης, δικηγόρο κ. Χριστόφορο Χριστοφή.
Τις θερμές μου ευχαριστίες επίσης και προς τη Διευθύντρια του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών και τους λειτουργούς της Υπηρεσίας της για την εργασία, συνεργασία και υποστήριξη που μάς προσέφεραν για υλοποίηση της σημερινής διοργάνωσης.
Τέλος, τα θερμά μου συγχαρητήρια στην κα Δέσποινα Κυπριανού, Εισαγγελέα της Δημοκρατίας και Υπεύθυνη της Ακαδημίας, την Εκτελεστική Γραμματεία της Ακαδημίας και όλη την ομάδα που εργάστηκε για την άρτια διοργάνωση του σημερινού συνεδρίου.
Σας ευχαριστώ.
πηγή: Νομική Υπηρεσία
