Το Τμήμα Εφόρου Εταιρειών και Διανοητικής Ιδιοκτησίας (ΤΕΕΔΙ) σε συνέχεια γνωμάτευσης της Νομικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας ημερομηνίας 13/06/2024 για το πιο πάνω θέμα, παραθέτει σχετική καθοδήγηση/οδηγίες.
ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΟΠΟΥ Ο ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΚΑΙΟΥΧΟΣ ΕΧΕΙ ΑΠΟΒΙΩΣΕΙ
Απαντήσεις σε συγκεκριμένα ερωτήματα:
- Ποιος καταχωρείται πραγματικός δικαιούχος (ΠΔ) όταν δεν υπάρχει διαθήκη και συνεπώς εκτελεστής της περιουσίας;
- Τι γίνεται στην περίπτωση όπου υπάρχει διαθήκη; Μπορεί να καταχωρισθεί ο εκτελεστής της περιουσίας μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας, ως το ανώτατο διοικητικό στέλεχος;
- Στην περίπτωση που έχει διοριστεί διαχειριστής της περιουσίας αλλά δεν έχει ολοκληρωθεί η διαχείριση της περιουσίας, μπορεί να καταχωρισθεί για περίοδο μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας:
i. ο διαχειριστής της περιουσίας ως το ανώτατο διοικητικό στέλεχος στην εταιρεία εφόσον ασκεί έλεγχο στην εταιρεία με άλλα μέσα ή
ii. ο νόμιμος κληρονόμος ως πραγματικός δικαιούχος ή ως ανώτατο διοικητικό στέλεχος;
Όταν ένα πρόσωπο αποβιώσει χωρίς διαθήκη, το Δικαστήριο εξουσιοδοτεί ένα ή περισσότερα πρόσωπα ως διαχειριστές της περιουσίας του αποβιώσαντος, χορηγώντας τους έγγραφα διαχείρισης, μετά από αίτηση των προσώπων αυτών, η οποία καλείται αίτηση για διαχείριση χωρίς επισυνημμένη διαθήκη. Το ίδιο, όταν ένα πρόσωπο αποβιώσει αφήνοντας διαθήκη, η διαθήκη αυτή επικυρώνεται (βλ. άρθρο 14 του Ο περί Διαχείρισης Κληρονομιών Αποθανόντων Νόμος (ΚΕΦ.189) ), μετά από αίτηση των προσώπων που κατονομάζονται ως εκτελεστές της διαθήκης ή άλλων προσώπων που νομιμοποιούνται στην έκδοση παραχωρητηρίου εγγράφου επικύρωσης της διαθήκης ή στη λήψη εγγράφων διαχείρισης με επισυνημμένη διαθήκη.
Με την παραχώρηση των εγγράφων διαχείρισης ή από την έκδοση του παραχωρητηρίου εγγράφου επικύρωσης της διαθήκης, ως άνω αναφέρεται, ο διαχειριστής ή εκτελεστής καθίσταται προσωπικός αντιπρόσωπος του αποβιώσαντος και θεωρείται ως καταπιστευματοδόχος (trustee) της κινητής και ακίνητης περιουσίας του. Ως τέτοιος, αποτελεί το φυσικό πρόσωπο το οποίο «έχει τον τελικό έλεγχο» σύμφωνα με τον ορισμό του όρου «πραγματικός δικαιούχος» στο άρθρο 2 του Ν. 188(Ι)/2007 (να σημειωθεί ότι η περίπτωση που το τελικό ιδιοκτησιακό καθεστώς ή ο έλεγχος του νομικού προσώπου, κατέχεται, σε ποσοστό άνω του 25% των μετοχών ή δικαιωμάτων ψήφου ή του ιδιοκτησιακού δικαιώματος του εν λόγω νομικού προσώπου μέσω εμπιστεύματος (trust), είναι διαφορετική.
Επομένως, όταν δεν υπάρχει διαθήκη και έχει διοριστεί διαχειριστής ή όταν υπάρχει διαθήκη και έχει διοριστεί εκτελεστής της περιουσίας αποβιώσαντος, αυτοί αποτελούν τους πραγματικούς δικαιούχους, ως τα φυσικά πρόσωπα που έχουν τον τελικό έλεγχο της εταιρείας, καθ΄ όσον χρόνο διατηρούν την ιδιότητα τους αυτή σε σχέση με τα συγκεκριμένα περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας (δηλαδή τις μετοχές).
Τα πιο πάνω παρατίθενται με επιφύλαξη των προνοιών του άρθρου 27 του Κεφ. 189, το οποίο προβλέπει την περιέλευση κληρονομιάς απευθείας στους κληρονόμους, σε ειδικές περιπτώσεις (παρόλο που δεν έχει χορηγηθεί έγγραφο διαχείρισης της κληρονομιάς), κατά τις οποίες πραγματικοί δικαιούχοι καθίστανται οι κληρονόμοι του αποβιώσαντος στους οποίους περιέρχεται η κληρονομιά, ως τα φυσικά πρόσωπα που έχουν το τελικό ιδιοκτησιακό καθεστώς (Σημειώνεται ότι στην πράξη η διαδικασία του άρθρου 27 του Κεφ. 189 εφαρμόζεται μόνο σε περιπτώσεις που η αξία της περιουσίας δεν υπερβαίνει τις 6000ΛΚ).
- Ποιος καταχωρείται ΠΔ όταν δεν έχει διοριστεί διαχειριστής της περιουσίας και δεν υπάρχουν κληρονόμοι;
Σύμφωνα με το άρθρο 47 του Κεφ. 195 «αν δεν υπάρχει στη ζωή πρόσωπο που συγγενεύει με τον αποβιώσαντα μέχρι και του έκτου βαθμού συγγένειας, κατά το χρόνο του θανάτου του, αυτός θεωρείται ότι απεβίωσε χωρίς κληρονόμους» και «με την επιφύλαξη της μερίδας του τυχόν επιζώντος ή επιζούσης συζύγου, το βάσει του νόμου μη διαθέσιμο μέρος της κληρονομίας και το αδιάθετο μέρος της κληρονομίας καθίσταται ιδιοκτησία της Δημοκρατίας».
Παρόλα αυτά και σε απάντηση του ερωτήματος, η μη καταχώριση αίτησης και μη χορήγηση εγγράφου διαχείρισης και επομένως, ο μη διορισμός προσωπικού αντιπροσώπου (και μη μεταβίβαση της κληρονομιάς στη Δημοκρατία) έπονται ότι, δεν μπορεί να προσδιοριστεί «φυσικό πρόσωπο που έχει το τελικό ιδιοκτησιακό καθεστώς ή τον τελικό έλεγχο του νομικού προσώπου». Συνεπώς, πραγματικός δικαιούχος στην περίπτωση αυτή είναι «το φυσικό πρόσωπο που κατέχει θέση ανώτατου διοικητικού στελέχους» σύμφωνα με τον ορισμό του όρου «πραγματικός δικαιούχος» στο άρθρο 2 του Ν.188(Ι)/2007, εκτός εάν τυγχάνει εφαρμογής το άρθρο 27 του Κεφ. 189 (βλ. ανωτέρω σημείο 3).
- Ποιος καταχωρείται ΠΔ στην περίπτωση που δεν έχει διοριστεί διαχειριστής της περιούσιας, δεν υπάρχουν κληρονόμοι, αλλά ο αποθανών έχει ανήλικα παιδιά και σύζυγο; Χωρίς χορήγηση εγγράφου διαχείρισης και διορισμό προσωπικού αντιπροσώπου όταν ο αποβιώσας κατέλειπε κληρονόμους δηλαδή σύζυγο και τέκνα, πραγματικός δικαιούχος είναι το «φυσικό πρόσωπο που κατέχει θέση ανώτατου διοικητικού στελέχους» σύμφωνα με τον ορισμό του όρου «πραγματικός δικαιούχος» στο άρθρο 2 του Ν. 188(Ι)/2007, δεδομένου ότι, δεν μπορεί να προσδιοριστεί φυσικό πρόσωπο ως πραγματικός δικαιούχος δυνάμει της παραγράφου (α)(ι) του ορισμού, εκτός εάν τυγχάνει εφαρμογής το άρθρο 27 του Κεφ. 189.
- Ποιος καταχωρείται ΠΔ σε μια οντότητα όταν ο μοναδικός αξιωματούχος (διευθυντής, γραμματέας) και πραγματικός δικαιούχος έχει αποβιώσει και δεν υπάρχει διαθήκη ή διαχειριστής της περιουσίας;
Σε περίπτωση θανάτου του μοναδικού μετόχου και αξιωματούχου εταιρείας και εφόσον δεν έχουν χορηγηθεί έγγραφα διαχείρισης, ούτε υφίσταται «φυσικό πρόσωπο που κατέχει θέση ανώτατου διοικητικού στελέχους» ως αυτό δύναται να ερμηνευτεί δυνάμει των προνοιών του Ν.188(Ι)/2007, εκ των πραγμάτων, δεν υπάρχει φυσικό πρόσωπο εντός της έννοιας του όρου «πραγματικός δικαιούχος» του άρθρου 2 του Ν.188(Ι)/2007 και συνεπάγεται ότι η εταιρεία δεν εκτελεί εργασίες, ούτε λειτουργεί.
Σημείωση
Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν και τυχόν σχετική ρύθμιση στο ιδρυτικό ή καταστατικό έγγραφο της εταιρείας ή εφαρμογή άλλης νομοθεσίας ανάλογα με τα ιδιαίτερα γεγονότα.
Πηγή: Τμήμα Εφόρου Εταιρειών και Διανοητικής Ιδιοκτησίας
