Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) εξέδωσε στις 16 Ιανουαρίου 2025 απόφαση στην ατομική προσφυγή Ioannides v. Cyprus (αρ. αίτησης 32879/18). Η αιτήτρια είναι Βρετανίδα υπήκοος και ιδιοκτήτρια οικίας στη νεκρή ζώνη από το 1973. Με τη συγκατάθεση της Κυπριακής Δημοκρατίας, η οικία χρησιμοποιήθηκε ως παρατηρητήριο από την Ειρηνευτική Δύναμη των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο (UNFICYP) τον Σεπτέμβριο του 2001 μέχρι τον Ιανουάριο του 2005, ενώ τον υπόλοιπο χρόνο η οικία είναι ακατοίκητη. Η αιτήτρια δεν έλαβε οποιαδήποτε αποζημίωση ή ενοίκιο για τη χρήση της οικίας της από την UNFICYP.
Η αιτήτρια ισχυρίστηκε παραβίαση του δικαιώματος ιδιοκτησίας της, το οποίο προστατεύεται από το Άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου με Αρ. 1 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) γιατί δεν μπορεί να έχει πρόσβαση στην οικία της, ούτε έχει ποτέ αποζημιωθεί από την Κυπριακή Δημοκρατία για τη χρήση της οικίας της από την UNFICYP. Η υπόθεση κατέληξε στο ΕΔΔΑ αφότου η αιτήτρια διεκδίκησε ανεπιτυχώς στα κυπριακά δικαστήρια αποζημιώσεις από τη Δημοκρατία για παράνομη επέμβαση και παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένου και του δικαιώματος ιδιοκτησίας, όπως και παράδοση της οικίας ελεύθερη κατοχής.
Εξετάζοντας καταρχάς το θέμα της δικαιοδοσίας, το ΕΔΔΑ, στην απόφασή του, έκρινε ότι η περιουσία της αιτήτριας ενέπιπτε εντός της δικαιοδοσίας της Δημοκρατίας υπό την έννοια του Άρθρου 1 της ΕΣΔΑ (Υποχρέωση σεβασμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου). Αναγνωρίζοντας τις ιδιαιτερότητες της παρούσας υπόθεσης, το ΕΔΔΑ εξήγησε ότι η ανάλυσή του θα προσαρμοστεί ανάλογα, και επομένως εξέτασε τα όρια της δικαιοδοσίας σε σχέση με τις υποχρεώσεις του Κράτους, έχοντας κατά νου τα παράπονα της αιτήτριας.
Όσον αφορά στο παράπονο της αιτήτριας ότι δεν έχει πρόσβαση στην οικία της, η οποία βρίσκεται στη νεκρή ζώνη, το ΕΔΔΑ υπενθύμισε ότι στην προηγούμενη απόφασή του Stephens v. Cyprus, Turkey and the UN, η οποία αφορούσε σε ακίνητο στην ίδια περιοχή εντός της νεκρής ζώνης, ήδη απεφάνθη ότι ούτε η Κύπρος ούτε η Τουρκία ασκούν αποτελεσματικό έλεγχο σε κάποιες περιοχές εντός της νεκρής ζώνης. Επομένως, η υποχρέωση του Κράτους σε αυτήν τη σύνθετη κατάσταση, είναι να λάβει όλα τα κατάλληλα μέτρα στο πλαίσιο των δυνατοτήτων του που να διασφαλίζουν το δικαίωμα της αιτήτριας να έχει πρόσβαση στην οικία της. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η Δημοκρατία έλαβε όλα τα κατάλληλα μέτρα για να διασφαλίσει το δικαίωμα της αιτήτριας για πρόσβαση στην οικία της, αλλά και το δικαίωμα οποιουδήποτε άλλου που βρίσκεται σε παρόμοια κατάσταση με την αιτήτρια. Δεν υπήρξε επομένως παραβίαση της θετικής υποχρέωσης της Κύπρου υπό το Άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου με Αρ. 1, στη βάση ότι η αιτήτρια δεν έχει πρόσβαση στο σπίτι της που βρίσκεται στη νεκρή ζώνη.
Όσον αφορά στο παράπονο της αιτήτριας για τη χρήση της οικίας της από την UNFICYP χωρίς η Δημοκρατία να πληρώσει οποιοδήποτε ενοίκιο, το ΕΔΔΑ παρατήρησε ότι η Κυβέρνηση συμφώνησε όπως η UNFICYP χρησιμοποιήσει την εν λόγω οικία και κανένα ενοίκιο δεν δόθηκε, καθότι η ενοικιαστική αξία είχε υπολογιστεί από ειδική επιτροπή ότι ήταν μηδέν. Η Κύπρος μπορούσε, σύμφωνα με το ΕΔΔΑ, να αποφασίσει πώς και με ποιους όρους η UNFICYP θα χρησιμοποιούσε το σπίτι της αιτήτριας. Ως εκ τούτου, η δικαιοδοσία της Κύπρου δεν περιορίστηκε από το γεγονός ότι δεν ασκούσε αποτελεσματικό έλεγχο σε συγκεκριμένα σημεία στη νεκρή ζώνη.
Το ΕΔΔΑ ανάφερε ότι η χρήση της οικίας από την UNFICYP αναμφίβολα εξυπηρετούσε το δημόσιο συμφέρον για διατήρηση της ειρήνης και της ασφάλειας. Όμως, όσον αφορά στην αναλογικότητα του μέτρου, τα εθνικά δικαστήρια παρέλειψαν να εξετάσουν, μεταξύ άλλων, τις αξιώσεις της αιτήτριας για αποζημίωση λόγω χρήσης της οικίας της από την UNFICYP. Το ΕΔΔΑ αναγνώρισε την εξαιρετικά σύνθετη νομική και πραγματική κατάσταση που επικρατεί στην Κύπρο μετά την κατοχή τμήματος της Κύπρου από την Τουρκία και την ανάγκη αποτροπής συγκρούσεων από την UNFICYP. Όμως, η συγκεκριμένη αξίωση της αιτήτριας ότι η Κύπρος επέτρεψε στην UNFICYP να χρησιμοποιήσει το σπίτι της χωρίς παροχή οποιουδήποτε ενοικίου για την περίοδο εκείνη, δεν εξετάστηκε επαρκώς από τα εθνικά δικαστήρια. Υπήρξε επομένως παραβίαση του δικαιώματος ιδιοκτησίας της αιτήτριας στη βάση ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν αξιολόγησαν την αναλογικότητα της επέμβασης.
Η αιτήτρια αξίωσε αποζημιώσεις για χρηματική ζημία που κυμαίνονταν από 400.000 ευρώ μέχρι 1 εκατομμύριο και αξιώσεις για ηθική βλάβη ύψους 110.000 ευρώ. Το ΕΔΔΑ επιδίκασε αποζημιώσεις 10.000 ευρώ, καλύπτοντας τόσο τη χρηματική ζημία όσο και την ηθική βλάβη, συνυπολογίζοντας το κόστος των επιδιορθώσεων στην οικία της αιτήτριας στις οποίες έχει προβεί η Δημοκρατία. Επιδίκασε επίσης δικηγορικά έξοδα ύψους 12.000 ευρώ.
Εκ μέρους του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας την υπόθεση χειρίστηκε η Ανώτερη Δικηγόρος της Δημοκρατίας, κα Θεοδώρα Χριστοδουλίδου.
Πηγή: Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών
