Στατιστικές έρευνες παρουσιάζουν ότι ένας στους τρεις χρήστες του διαδικτύου παγκοσμίως είναι κάτω από την ηλικία των 18 ετών, ενώ ένας στους πέντε από όλους τους χρήστες του διαδικτύου στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι παιδί.
Ήταν μεγάλη πρόκληση για την Ευρωπαϊκή Ένωση να νομοθετήσει για το ζήτημα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, και ακόμα πιο μεγάλη πρόκληση η προστασία των παιδιών, της «γενιάς της ψηφιακής εποχής», αφού τα παιδιά πλέον από την ηλικία των 5 ετών θεωρούν τον ψηφιακό κόσμο ως το «πάρκο» τους.
Σύμφωνα με το α. 8 του Κανονισμού προβλέπονται συγκεκριμένες προϋποθέσεις σχετικά με την συγκατάθεση για την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων των παιδιών, και ρυθμίζεται το όριο ηλικίας όπου επιτρέπει το παιδί να δώσει την συγκατάθεσή του για την επεξεργασία των δεδομένων του:
α) Άνω των 16 ετών
Η διαδικτυακή συγκατάθεση προς επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων για τα άτομα άνω των 16 είναι ισχυρή αν και οι ανήλικοι ηλικίας 15 – 18 χρόνων θα πρέπει να έχουν τη γενική συναίνεση των γονέων τους προς εκμίσθωση της εργασίας τους, ώστε να συνάπτουν αντενεργώντας και άλλες συμβάσεις, όπως ασφάλισης ζωής και υγείας, με σκοπό τη συντήρηση και βελτίωση των όρων της διαβίωσής τους.
β) Κάτω των 13 ετών
Κάτω από τα 13 έτη ο ανήλικος δεν μπορεί να συγκατατεθεί στην επεξεργασία των δεδομένων του. Εν τούτοις, εάν ο υπεύθυνος επεξεργασίας μπορεί να αποδείξει ότι ο ανήλικος δρούσε με τη πρότερη συγκατάθεση του γονέα του, τότε η συγκατάθεση είναι έγκυρη και η επεξεργασία θα επιτρέπεται. Ακόμη και τα μικρά παιδιά διαθέτουν τα δικά τους προσωπικά δεδομένα και ως εκ τούτου έχουν το δικαίωμα να ασκούν δικαιώματα βάσει του GDPR. Για παράδειγμα, ένας γονέας δεν έχει απαραιτήτως το νόμιμο δικαίωμα να υποβάλλει αίτηση πρόσβασης σε θέμα σχετικά με τα δεδομένα του παιδιού του. Τα προσωπικά δεδομένα ενός παιδιού δεν ανήκουν στον γονέα.
γ) Μεταξύ 13 και 16 ετών
Στις ηλικίες αυτές, ο Κανονισμός ορίζει ρητά ότι η ηλεκτρονική συγκατάθεση του παιδιού εξαρτάται από την παροχή ή των έγκριση της από τους γονείς του. Συγκεκριμένα απαιτείται η γονική συναίνεση για την προσφορά υπηρεσιών της πληροφορίας απευθείας σε άτομα κάτω των 16 ετών. Επιπλέον, ο υπεύθυνος επεξεργασίας υποχρεούται να καταβάλει εύλογες προσπάθειες για να επαληθεύσει ότι, όταν η συγκατάθεση παρέχεται από γονέα ή κηδεμόνα, το συγκεκριμένο πρόσωπο έχει πραγματικά γονική μέριμνα για το παιδί. Τα κράτη – μέλη μπορούν να επιλέξουν να αποκλίνουν και να ορίσουν όριο ηλικίας των ετών 13-16.
Τα προσωπικά δεδομένα των παιδιών κατακλύζουν το διαδίκτυο. Καθημερινά όλοι οι χρήστες, ακόμη και τα ίδια τα παιδιά, συλλέγουμε και επεξεργαζόμαστε προσωπικά δεδομένα χωρίς να αντιλαμβανόμαστε τους κινδύνους στους οποίους εκτιθέμεθα και κυρίως τους κινδύνους στους οποίους εκτίθενται τα παιδιά. Ο καθένας μπορεί να έχει πρόσβαση τα προσωπικά μας δεδομένα, ο καθένας μπορεί να βρίσκεται πίσω από το διαδίκτυο.
Τα παιδιά δεν μπορούν να κατανοήσουν και να αντιληφθούν πλήρως τους κινδύνους οι οποίοι ελλοχεύουν στο ψηφιακό περιβάλλον. Ως εκ τούτου, ο Κανονισμός για την Προστασία Προσωπικών Δεδομένων αναφέρει ότι οι οργανισμοί που επιθυμούν να συλλέξουν δεδομένα απευθείας από ένα παιδί, πρέπει να ετοιμάσουν την ειδοποίησή τους για την προστασία της ιδιωτικής ζωής με τρόπο που είναι σαφής και εύκολο να γίνει κατανοητό για τα παιδιά.
Συγκεκριμένα, τον Φεβρουάριο, επιβλήθηκε πρόστιμο ύψους £ 4,2 εκατομμυρίων στην κινεζική εταιρεία Bytedance, που είναι ιδιοκτήτρια της TikTok, για την παράνομη συλλογή προσωπικών στοιχείων από παιδιά κάτω των 13 ετών. Η US Federal Trade Commission (FTC) δήλωσε ότι είχε προηγουμένως αντιληφθεί ότι ‘σημαντικό ποσοστό χρηστών ήταν ηλικίας κάτω των 13 ετών, ηλικία κατά την οποία οι νόμοι των ΗΠΑ επιβάλλουν αυστηρή προστασία δεδομένων’ και έλαβαν χιλιάδες καταγγελίες από γονείς ότι τα παιδιά τους κάτω των 13 ετών είχαν δημιουργήσει λογαριασμούς Musical.ly”. Το Musical.ly ήταν το προηγούμενο όνομα του TikTok.
Πρόσφατα, οι ανησυχίες σχετικά με την προστασία των δεδομένων των παιδιών εντάθηκαν μετά την κυκλοφορία της εφαρμογής Facebook Messenger Kids, η οποία συνιστάται ακόμα και για παιδιά ηλικίας έως έξι ετών. Το Facebook δηλώνει ότι συμμορφώνεται με την Children’s Online Privacy Protection Act (COPPA) επειδή οι γονείς θα πρέπει να διαχειρίζονται λογαριασμούς για τα παιδιά τους. To Facebook δεν επιτρέπει την δυνατότητα αναγνώρισης προσώπου για τους χρήστες κάτω των 18 ετών. Με δεδομένο όμως ότι κάποιος ανήλικος μπορεί να δημιουργήσει προφίλ σε οποιοδήποτε πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης και να δηλώσει διαφορετική ηλικία από την πραγματική του, δεν θεωρώ πως μπορεί αυτό να προσφέρει ουσιαστική προστασία. Το Whatsapp το οποίο ανήκει στο Facebook ανακοίνωσε ότι πρόσβαση σε αυτό θα έχουν μόνο παιδιά άνω των 16 ετών. Δεν διευκρίνισε όμως τον τρόπο με τον οποίο θα επιβεβαιώνεται η ηλικία του χρήστη.
Το διαδίκτυο και το παιδί, έχουν μια περίεργη σχέση. Δεν είναι πάντα μια βόλτα στο πάρκο. Τα νέα δικαιώματα των παιδιών στο ψηφιακό κόσμο έρχονται χέρι –χέρι με τους νέους τρόπους και ευκαιρίες για την παιδική εκμετάλλευση και κακοποίηση, ως άμεση συνέπεια της εκτεταμένης χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Χρήζει ιδιαίτερης σημασίας η εκπαίδευση των γονέων αλλά και των ιδίων των παιδιών σχετικά με τη ιδιωτικότητα, την προστασία των προσωπικών τους δεδομένων και την ενάσκηση των δικαιωμάτων τους. Τα παιδιά –όπως και οι ενήλικες- έχουν δικαίωμα πρόσβασης στα δεδομένα τους, δικαίωμα διόρθωσης τους, δικαίωμα αντίρρησης στη επεξεργασία τους, δικαίωμα διαγραφής τους (δικαίωμα στη ψηφιακή λήθη).
Η αποκοπή των παιδιών από τον ψηφιακό κόσμο δεν είναι η λύση και ούτε πρέπει να εφαρμόζεται, εφόσον οι ψηφιακές δεξιότητες που αναπτύσσονται στα παιδιά, είναι βασικές για την δια βιου μάθηση τους και συμβαδίζουν με το δικαίωμα τους στην εκπαίδευση. Η μη επαρκής πρόσβαση ή η απαγόρευση της πρόσβασης στο ψηφιακό περιβάλλον μπορεί να επηρεάσει ανεπανόρθωτα την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και παράλληλα συνιστά εμπόδιο στην πλήρη ενάσκηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων τους.
