Το σωφρονιστικό μας σύστημα όσο αφορά τους ανηλίκους βρίσκεται σε βαθιά σήψη και η επέμβαση των Κρατικών Φορέων θα πρέπει να γίνει άμεσα, σε μια προσπάθεια διαμόρφωσης σωφρονιστικών ιδρυμάτων-κέντρων και όχι φυλακών, όπου κυριότερο μέλημα και σκοπός θα είναι η αναμόρφωση, ο σωφρονισμός και η εκπαίδευση των κρατουμένων. Η ανεπάρκεια του συστήματος της Ποινικής Δικαιοσύνης στην Κύπρο, σχετικά με την παραβατικότητα των ανηλίκων διακρίνεται στον Ποινικό Κώδικα, Κεφάλαιο 154. Με μια απλή ανάγνωση του Κεφαλαίου ο καθείς μπορεί να αντιληφθεί την έλλειψη νομοθετικών προνοιών που θα έπρεπε να διέπουν τέτοιου είδους περιπτώσεις.
Κοινωνιολογικά, οι ανήλικοι χαρακτηρίζονται ως ευάλωτη κατηγορία λόγω της μη ολοκληρωμένης προσωπικότητας τους. Χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής για την ομαλή μεταχείριση τους από το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης και την αναμόρφωση τους, με στόχο τη δέουσα επανένταξη τους στην κοινωνία. Το ζήτημα το οποίο θίγουμε είναι λεπτό και επιβάλλεται ιδιαίτερος χειρισμός από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, οι οποίοι καλούνται να προβούν σε ρυθμίσεις ποικίλων ζητημάτων για την πρόληψη και καταστολή της παραβατικότητας των ανηλίκων.
Η συναναστροφή ανηλίκων-ενηλίκων και η αναπόφευκτη ανταλλαγή απόψεων, κακών συμπεριφορών, αλλά και η εξαπόλυση απειλών των ενηλίκων προς τους ανήλικους που γίνονται θύματα εκφοβισμού και κακομεταχείρισης, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί επιεικώς, ως ασυγχώρητο λάθος της Πολιτείας. Δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε γίνει μάρτυρες περιστατικών, όπου ανήλικοι έπεσαν θύματα σωματικής και σεξουαλικής κακοποίησης επίσης ουκ ολίγες φορές ακούσαμε ή διαβάσαμε πως ανήλικοι οδηγήθηκαν στην αυτοκτονία. Πέραν αυτού με τον εγκλεισμό του σε φυλακή ο ανήλικος αποκτά αυτομάτως και το στίγμα του φυλακισμένου, το οποίο θα κουβαλά εφ όρου ζωής και θα αποτελεί εμπόδιο στην ανάπτυξη των διαπροσωπικών του σχέσεων.
Συναφώς το ερώτημα που τίθεται είναι πως επιτρέπεται ένας ανήλικος παραβάτης να καταδικάζεται σε ποινή φυλάκισης χωρίς να υπάρχει κάποιο κατάστημα σωφρονισμού ειδικά οργανωμένο, στο οποίο θα αποστέλονται και θα παρακολουθούν εκπαιδευτικά προγράμματα με απώτερο σκοπό την αναμόρφωση τους. Λόγω της έλλειψης του εν λόγω οικοδομήματος, πρέπει να είμαστε σε θέση να προβλέψουμε την πιθανή έξαρση έκνομης συμπεριφοράς του ανηλίκου που θα ολοκληρώσει την ποινή φυλάκισης του και θα επανενταχθεί στην κοινωνία.
Κατακριτέο είναι και το γεγονός ότι μέχρι σήμερα δεν έχουν ιδρυθεί ακόμα δικαστήρια ανηλίκων. Η αυστηρή παρουσία ενός δικαστή που στα μάτια του ανήλικου παρουσιάζεται ως ψυχρός εκτελεστής του Νόμου ή ως ένα ανθρώπινο μηχάνημα το οποίο επιβάλλει ποινές χωρίς συναίσθηση του ψυχικού πόνου και το οποίο βρίσκεται σε μια θέση απλά και μόνο για να επιβάλει την ποινή και να “τιμωρήσει” τον ανήλικο. Είναι μια διαδικασία που το μυαλό ενός ανήλικου δεν είναι σε θέση να ερμηνεύσει, με αποτέλεσμα να χάνεται το νόημα της ορθής απονομής δικαιοσύνης, λόγω της ηλικιακής ανωριμότητας.
Βάσει των παραπάνω δεν νοείται πως ένα κράτος δικαίου όπως θέλει να αποκαλείται η Κύπρος να μην είναι σε θέση να προσφέρει τα απαραίτητα εχέγγυα, που αποσκοπούν στην προστασία των δικαιωμάτων των ανηλίκων οι οποίοι παρουσιάζουν παρεκκλίνουσες συμπεριφορές. Όπως επίσης δεν επιτρέπεται η μη ύπαρξη υποδομών και νομοθετημάτων τέτοιων, που να προνοούν πως οι ανήλικοι παραβάτες πρέπει να σωφρονίζονται σε ειδικά οργανωμένα αναμορφωτήρια λόγω του μη αναπτυγμένου εν συνόλω ψυχικού και πνευματικού τους κόσμου, με απώτερο σκοπό την ανάπλαση της προσωπικότητας τους, την αναμόρφωση και διάπλαση του χαρακτήρα τους, ούτως ώστε εκτίοντας την ποινή τους να είναι έτοιμη για ομαλή επανένταξη στο κοινωνικό σύνολο.
Πρώτιστο μέλημα μας λοιπόν, πρέπει να είναι ο σωστός χειρισμός των ανηλίκων που παρουσιάζουν ιδιόμορφες και παραβατικές συμπεριφορές και όχι η θυσία τους στον βωμό του τιμωρητικού χαρακτήρα της ποινικής δικαιοσύνης. Κράτος και κοινωνία οφείλουν να προβούν στις απαραίτειτες ενέργειες προς αντιμετώπιση του πολύπλευρου αυτού ζητήματος και άμεσα.
