Στη σύγχρονη εποχή της πολυπαραγοντικής επικινδυνότητας, η απουσία διεπιστημονικής ερμηνείας του δικαίου — ή, ορθότερα, η προσκόλληση σε έναν μονοδιάστατο νομικό φορμαλισμό — συνιστά συστημικό αίτιο της ποιοτικής υποβάθμισης της απονομής της δικαιοσύνης στη σημερινή εποχή. Ο νομικός συχνά εξαντλείται στη μηχανική επίκληση προηγούμενης νομολογίας, παραγνωρίζοντας ότι ο με γεωμετρική πρόοδο αυξανόμενος χαρακτήρας της σύγχρονης πραγματικότητας επιτάσσει την κατάλληλη διεπιστημονική σκευή για να παράξει κοινωνικά αποδεκτές, τελεσφόρες αποφάσεις. Η άγνοια ή ενδόμυχη άρνηση παραδοχής του εν λόγω προτάγματος από τον νομικό κόσμο είναι ενδεχομένως εξίσου επιζήμια για τη δικαιοσύνη, ως η συστημική διαφθορά που συχνά παρατηρείται στον χώρο της.
Η οικονομική ανάλυση του δικαίου αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της σημασίας της διεπιστημονικής προσέγγισης στη νομική επιστήμη. Πρόκειται για μια μέθοδο ερμηνείας και εφαρμογής του δικαίου που ενσωματώνει έννοιες και εργαλεία από την οικονομική θεωρία, επιδιώκοντας να αποτιμήσει τις συνέπειες των νομικών ρυθμίσεων και να ποσοτικοποιήσει την αποτελεσματικότητά τους. Η μεθοδολογία αυτή θεμελιώθηκε μέσα από την πρωτοβουλία του Edward Levi, Κοσμήτορα και αργότερα Πρύτανη της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Σικάγο, ο οποίος τη δεκαετία του 1950 ανέθεσε, στο πλαίσιο της διδασκαλίας του Δικαίου του Ανταγωνισμού, τη διδασκαλία οικονομικών εννοιών σε εξειδικευμένο οικονομολόγο. Η επιλογή αυτή σηματοδότησε μια τομή στη νομική παιδεία, καθιστώντας την οικονομική σκέψη εργαλείο της νομικής κρίσης.
Η δυναμική αυτής της προσέγγισης αναδείχθηκε εμβληματικά στην υπόθεση Grimshaw v. Ford Motor Company (1981), η οποία καθιέρωσε νέα πρότυπα στην αστική ευθύνη του κατασκευαστή. Το Ford Pinto, λανσαρισμένο το 1970, σημείωσε εμπορική επιτυχία, κατακτώντας το 1977 την πρώτη θέση στις πωλήσεις στις ΗΠΑ. Ωστόσο, ένα τραγικό δυστύχημα το 1972 ανέδειξε κατασκευαστικές αδυναμίες: μετά από σύγκρουση, η δεξαμενή καυσίμου -τοποθετημένη σε έκθετη θέση- εξερράγη, προκαλώντας τον θάνατο της οδηγού και σοβαρά εγκαύματα στον δεκατριάχρονο συνοδηγό, Richard Grimshaw.
Ο νεαρός επιζών άσκησε αγωγή κατά της Ford, διεκδικώντας αποκατάσταση της περιουσιακής ζημιάς και τιμωρητική αποζημίωση (punitive damages), επικαλούμενος ακραία αμέλεια ή ακόμη και ενσυνείδητη αδιαφορία εκ μέρους της εταιρείας. Το δικαστήριο, υιοθετώντας εργαλεία της οικονομικής ανάλυσης, εξέτασε το κόστος ανασχεδίασης της δεξαμενής -μόλις 4 έως 8 δολάρια ανά όχημα- και το συνέκρινε με τις εκτιμώμενες αποζημιώσεις λόγω θανάτων ή τραυματισμών. Η ανάλυση αποκάλυψε ότι η Ford είχε σταθμίσει τις οικονομικές της επιλογές, επιλέγοντας συνειδητά να διατηρήσει την επικίνδυνη κατασκευή, αποδεχόμενη τον κίνδυνο ανθρώπινων απωλειών ως «επιχειρηματικό ρίσκο».
Οι ένορκοι επιδίκασαν στον ενάγοντα αποζημίωση ύψους 2,5 εκατομμυρίων δολαρίων και επιπλέον 125 εκατομμύρια ως τιμωρητική αποζημίωση — ποσό που σήμερα αντιστοιχεί σε περίπου 479 εκατομμύρια. Ο δικαστής περιόρισε το ύψος της στα 3,5 εκατομμύρια (περίπου 12 εκατομμύρια σε σημερινή αξία), χωρίς όμως να στερήσει από την απόφαση τον αποτρεπτικό και συμβολικό της χαρακτήρα. Η υπόθεση κατέστη ορόσημο στην ιστορία του δικαίου και αφύπνισε τη βιομηχανία.
Μετά την απόφαση, η Ford -όπως και άλλες εταιρείες του κλάδου- αναθεώρησε τις πολιτικές ασφάλειας, επενδύοντας σημαντικά σε νέες τεχνολογίες προστασίας των επιβατών. Παράλληλα, ενισχύθηκαν τα ρυθμιστικά πλαίσια από την πολιτεία, με την υιοθέτηση αυστηρότερων προδιαγραφών, ενώ ο δημόσιος διάλογος εστίασε πλέον στην ηθική διάσταση των αποφάσεων που λαμβάνονται με αμιγώς οικονομικά κριτήρια.
Το ανωτέρω παράδειγμα καταδεικνύει ότι, στον σημερινό κόσμο της τεχνολογικής πολυπλοκότητας και των αυξανόμενων κοινωνικών και περιβαλλοντικών κινδύνων, η διεπιστημονική ερμηνεία του δικαίου είναι επιβεβλημένη. Η σύνθεση της νομικής με την οικονομική, την ηθική, την επιστήμη των δεδομένων και την κοινωνιολογία καθίσταται απαραίτητη ώστε το δίκαιο να παραμείνει λειτουργικό, κοινωνικά νομιμοποιημένο και πρακτικά λυσιτελές.
Η ενίσχυση αυτής της προοπτικής δεν αφορά μόνο την ακαδημαϊκή εκπαίδευση, αλλά και την καλλιέργεια του νομικού φρονήματος των δικαστών και λοιπών εφαρμοστών του δικαίου. Η θεσμική αποδοχή σύνθετων και τεκμηριωμένων κριτηρίων στην απονομή της δικαιοσύνης μπορεί να οδηγήσει σε αποφάσεις πιο άρτιες νομικά, πιο αποτελεσματικές κοινωνικά και, τελικά, πιο δίκαιες. Και αυτό, ίσως, είναι σήμερα πιο αναγκαίο από ποτέ.
