Τον Ιανουάριο του 2013, κατά την πρώτη μεγάλη κρίση που αντιμετώπιζε η γενιά μας, είχα δημοσιεύσει το πρώτο μου άρθρο με τίτλο «Ας είχαμε μια και ας πέθαινε πρώτη». Τότε, διανύοντας τον πρώτο χρόνο της δικηγορικής μου καριέρας, αντιμετώπιζα την ατραπό της ανεργίας όπως και χιλιάδες συνάδελφοι. Ζητούσα μια ευκαιρία κι ας ήταν και κουτσουρεμένη. Τελικά ήμουν από τους τυχερούς που τους δόθηκε η ευκαιρία. Για να την αξιοποιήσω, βέβαια, δέχθηκα να εργάζομαι 12ωρα με μισθό κατώτερο του κατώτατου, να πέσω στα βαθιά χωρίς προετοιμασία και βοήθεια και να ανέχομαι αντιεπαγγελματικές και αντισυναδελφικές συμπεριφορές. Όχι μόνο δεν έχω παράπονο για αυτά, αλλά το αντίθετο. Αναλόγως, εξάλλου, απαντά και ο Καζαντζάκης στο ερώτημα ποιον δρόμο θα έπρεπε να διαλέξει, «το πιο κακοτράχαλο ανήφορο» και όπως αλλού αναφέρει «η πιο αντάξια του ανθρώπου Μούσα είναι η Δυσκολία». Μέσα από αυτό τον ανήφορο και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει είναι που ο καθένας πλάθει προσωπικότητα, αυτές οι δυσκολίες είναι που μας ορίζουν. Αλλά αυτές θα πρέπει να αποτελούν και διδάγματα τα οποία πρέπει να μας συνοδεύουν.
Σήμερα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την δεύτερη κρίση της γενιάς μας, δυστυχώς έφτασε μέσα σε μικρό σχετικά χρονικό διάστημα. Μια κρίση διαφορετική από την προηγούμενη ως προς την πηγή της, η οποία απειλεί τις ζωές μας. Μια κρίση, όμως, που αγγίζει το παγκόσμιο, δημιουργεί αλυσιδωτά προβλήματα και σαφώς επηρεάζει το επάγγελμα ποικιλοτρόπως. Με τα Δικαστήρια σχεδόν ανενεργά καθιστάμεθα αχρείαστοι, ενώ ο τομέας μας, η Δικαιοσύνη, παραμένει στον πάγο. Και όλα αυτά ως επιστέγασμα της μεγάλης καθυστέρησης στην εκδίκαση των υποθέσεων, η οποία προϋπήρχε της κρίσης.
Η κρίση αυτή αναπόφευκτα, και παρά τα μέτρα του αρμόδιου Υπουργείου, θα οδηγήσει και σε σειρά απολύσεων, μείωσης μισθών και σε κλείσιμο γραφείων. Πολλοί ειδικοί, όχι μόνο επιβεβαιώνουν τα πιο πάνω, αλλά υποστηρίζουν ότι η κρίση που βιώνουμε σήμερα θα είναι βαθύτερη, ως προς το αποτέλεσμα της, από αυτήν του 2013 και ίσως να συγκρίνεται με το κραχ του 1929. Άρα δυστυχώς πολλοί συνάνθρωποι και συνάδελφοι βρέθηκαν ή θα βρεθούν σε ανάλογη ή και σε πιο δυσμενή θέση απ’ αυτήν που αντιμετωπίσαμε το 2013. Πολλοί έχουν ήδη ξεκινήσει να χρησιμοποιούν την παρούσα κρίση ως τέχνασμα για μείωση μισθών και απόλυση εργαζομένων, όπως και το 2013. Όπως ακριβώς και το 2013, έτσι και στις μέρες μας υπάρχει και θα υπάρξει εκμετάλλευση των εργαζομένων, οι οποίοι λόγω της ανεργίας που θα μαστίζει τον τόπο θα σιωπούν για να διαφυλάξουν τη θέση εργασίας τους. Ως παθών λοιπόν και αποκλειστικά και μόνο ως προς τις συνέπειες της κρίσης, παραθέτω αυτά που διδάχθηκα και θέλω να μοιραστώ, έστω προς συζήτηση με τους επηρεαζόμενους.
Σε ό,τι αφορά τους εργοδότες, θεωρώ ότι η κορυφαία επένδυση που μπορείτε να κάνετε είναι στο προσωπικό σας. Δείτε τους ως τους στυλοβάτες, το πρόσωπο και το βάθος της επιχείρησης σας. Αυτούς με τους οποίους ο πολύτιμος πελάτης σας θα συναναστραφεί. Αυτούς που αποτελούν την εικόνα σας ενώπιον των Δικαστηρίων. Δώστε τους ανταμοιβή στην βάση της προσπάθειας και των όσων προσφέρουν στο οικοδόμημα που επίπονα διατηρείτε σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς. Μην τους αντιμετωπίζετε ως αναλώσιμούς και ως εργαλεία μιας μηχανής με απώτερο σκοπό το παροδικό και βραχυπρόθεσμο σας κέρδος, αλλά ως μέρος της δεύτερής σας οικογένειας. Εκείνοι, άλλωστε, περνούν περισσότερο χρόνο στο γραφείο σας απ’ ότι με την οικογένεια τους. Αν νιώσουν το γραφείο ως μέρος τους εαυτού τους η αποδοτικότητα τους θα εκτοξευτεί και το κέρδος σας αναλόγως.
Οι εργοδοτούμενοι συνάδελφοι πρέπει να δουν αυτή την δύσκολη περίοδο ως ευκαιρία. Με το που ανοίξουν τα Δικαστήρια, οι υποθέσεις θα είναι πολλαπλάσιες καθημερινά από άλλες περιόδους και θα εκδικάζονται υποθέσεις ακόμα και το καλοκαίρι. Με το που ξεκινήσει να κινείται η αγορά, θα παραστεί και η ανάγκη να σταθούμε δίπλα στους πελάτες μας, οι οποίοι θα έχουν να αντιμετωπίσουν μια πρωτοφανή κατάσταση. Η περίοδος αυτή θα απαιτεί πολλαπλάσια προσπάθεια από όλους, αλλά λόγω της οικονομικής ύφεσης, δυσανάλογη ανταπόδοση. Είναι όμως μέσα από αυτή την περίοδο που δίδεται στον καθένα από εμάς η ευκαιρία να αποδείξει ότι μπορεί να λειτουργήσει κάτω από πίεση. Είναι η ευκαιρία που δίδεται να αποδείξουμε σε εργοδότες, πελάτες και δικαστήρια ότι μπορούμε να ανταπεξέλθουμε και να ανταποκριθούμε στην πρόκληση αυτή που έχουμε ενώπιόν μας. Είναι η ευκαιρία μας να αποδείξουμε ότι μπορούμε να αποτελέσουμε αναπόσπαστο κομμάτι, τόσο στον εργασιακό μας χώρο όσο και στον τομέα ειδίκευσης μας. Και αν ακόμα νιώθετε ότι είχατε δώσει πολλά, έστω δυσανάλογα με τα όσα λάβατε, τώρα περισσότερο από ποτέ μπορούμε να αποδείξουμε ότι είμαστε ικανοί και πρόθυμοι να αναπτυχθούμε μέσα από την ανάπτυξη του εργασιακού μας χώρου. Δίδεται η ευκαιρία στον καθένα μας να αναπτυχθεί ως άτομο και ως επαγγελματίας, μέσα από αυτό το δύσβατο μονοπάτι.
Οι πιο πάνω σκέψεις μου δεν αποτελούν τις σκέψεις ειδικού επί θεμάτων διοίκησης προσωπικού ή διαχείρισης εργασίας. Δεν είμαι ούτε έχω τα εχέγγυα να χαρακτηριστώ ως τέτοιος. Μέσα όμως από τα βιώματα μου, όπως και άλλων συναδέλφων που βίωσαν την κρίση του 2013 αλλά βιώνουν και τη σημερινή, εκθέτω κάποιες αρχές που από τότε, με όρισαν ως άτομο και ως δικηγόρο.
