Στο πρώτο μέροςτων Νέων Κανόνων Πολιτικής Δικονομίας, εισάγεται έννοια του Πρωταρχικού Σκοπού στην κυπριακή πολιτική δικονομία, κατά τρόπο παρόμοιο με τους Αγγλικούς Θεσμούς του 1998. Ο Πρωταρχικός Σκοπός, στοιχειοθετείτε από πολλές μείζονος σημασίας παραμέτρους όπου η κάθε μία από αυτές λειτουργούν μέσα σε ένα κοινό πλαίσιο ισορροπίας μεταξύ της δίκαιης δίκης και της αναλογικής προς την κάθε υπόθεση λειτουργίας των Δικαστηρίων. Καθιερώνει ότι τα Δικαστήρια οφείλουν να χειρίζονται δίκαια τις υποθέσεις και αναλογικά προς την ισότητα των διαδίκων, την εξοικονόμηση των δαπανών, την ταχεία εκδίκαση και την σοβαρότητα της υπόθεσης1.
Στο Civil Litigation Handbook 2010 – 2011 (2), χαρακτηρίζουν τον πρωταρχικό σκοπό ως τον ακρογωνιαίο λίθο των κανόνων πολιτικής δικονομίας, συμπληρώνοντας ότι αποτελεί τον εναρκτήριο σημείο για όλες τις διαδικασίες3.
Κατά τον Adrian Zuckerman, η θέσπιση ενός πρωταρχικού σκοπού για τους κανόνες πολιτικής δικονομίας, η απόδοση έννοιας σε αυτόν και η επιβολή καθήκοντος στα Δικαστήρια να εφαρμόσουν τον πρωταρχικό σκοπό μέσα από τον χειρισμό των υποθέσεων, ήταν τα στοιχεία τα οποία σηματοδοτούσαν την μεγάλη αλλαγή στο σύστημα της απονομής της δικαιοσύνης και τις ελλείψεις του παλαιότερου συστήματος (4) στην Αγγλία.
Τα συμπεράσματα του Zuckerman, μπορούμε να θεωρήσουμε πως θα ισχύσουν και στην περίπτωση της Κύπρου. Η σαφής εισαγωγή πρωταρχικού σκοπού στους νέους θεσμούς πολιτικής δικονομίας στην Κύπρο, οφείλει να αλλάξει την κουλτούρα (5) και την υπερβολική καθυστέρηση της διαδικασίας (6) όπως ισχύει σήμερα.
Ο χειρισμός υπόθεσης δίκαια και η Ισότητα μεταξύ των διαδίκων
Είναι εύλογο ότι μία από τις παραμέτρους του Πρωταρχικού σκοπού οφείλει να είναι η δίκαιη διαχείριση μιας υπόθεσης. Εξάλλου αυτό επιβάλλεται από το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ. Η απονομή δίκαιης δικαιοσύνης και η εξεύρεση της αλήθειας της κάθε υπόθεσης είναι επίσης επιβολές του κράτους δικαίουκαι ταυτόχρονα αποτελούν ένα διαχρονικό και παραδοσιακό σκοπό της πολιτικής δικονομίας.
Η απονομή της δικαιοσύνης, σύμφωνα με τις επιταγές του Πρωταρχικού Σκοπού πρέπει να γίνεται κατ’ αναλογία προς την ισότητα των διαδίκων (7). Διασφαλίζει πως το Δικαστήριο δεν θα λειτουργεί προς όφελος του ενός διαδίκου και εις βάρος του άλλου και θα έχει αντικειμενική κρίση επί όλων των επίδικων θεμάτων ενώπιον του.
Εξασφαλίζει ταυτόχρονα ότι ο κάθε διάδικος θα έχει το δικαίωμα στην ακρόαση της υπόθεσής του και στην προβολή της θέσης του επί του ζητήματος. Επιπλέον, η ισότητα μεταξύ των διαδίκων, μπορεί να θεωρηθεί ότι δεν αφορά μόνο στην πρακτική έννοια κατά την διαδικασία, αλλά εισάγει και γενικές αρχές της δικαιοσύνης (8).
Εξοικονόμηση των δαπανών και Διασφάλιση ταχέως χειρισμού
Η δικαιοσύνη είναι ένα δημόσιο αγαθό, το οποίο όπως κάθε άλλο χορηγείται από τους φορολογούμενους πολίτες, και για αυτό πρέπει να λαμβάνει υπόψη την ανάγκη για μείωση των εξόδων. Μια διαδικασία η οποία κοστίζει περισσότερο από το χρηματικό αντικείμενο, δεν μπορεί να προσφέρει μια πρακτική θεραπεία (9).
Προς τούτο πρόκειται να συμβάλει και η ταχεία εκδίκαση (10), εφόσον έτσι δεν θα απαιτείται η συνεχιζόμενη δαπάνη πόρων πάνω στο ίδιο ζήτημα,αλλά θα διευκολύνεται η ταξινόμηση τους σε άλλες υποθέσεις. Η εκδίκαση της υπόθεσης το ταχύτερο δυνατόν (11), βρίσκει ουσία στο ότι για να είναι κατάλληλη μια θεραπεία πρέπει να προσφέρεται όταν ακόμη μπορεί να κάνει καλό (12) σε αυτόν που την χρειάζεται.
Η αργή απονομή της δικαιοσύνης, επιφέρει την απώλεια της εμπιστοσύνης (13) των πολιτών έναντι του συστήματος του δικαίου. Τούτο και ιδιαίτερα σε περιόδους όπου οι πολίτες έχουν απολέσει την εμπιστοσύνη τους στους περισσότερους θεσμούς του κράτους, δεν εξυπηρετεί το περί δικαίου αίσθημα της κοινωνίας, αλλά αντί αυτού ενισχύει την αποστροφή ακόμη και έναντι της δικαιοσύνης και των Δικαστηρίων.
Ο τέως Πρόεδρος του Ανώτατου Δικαστηρίου κύριος Μ. Νικολάτος, επισήμανε ότι εάν οι καθυστερήσεις σε εκδικάσεις υποθέσεων φτάσουν σε σημείο να είναι υπερβολικές, τότε δεν θα απονέμεται δικαιοσύνη σε εύλογο χρόνο και θα παραβιάζεται το συνταγματικό αυτό δικαίωμα των πολιτών (14).
Αναλογικότητα
Ο Πρωταρχικός Σκοπός προβλέπει πως το Δικαστήριο θα χειρίζεται την υπόθεση κατ’ αναλογία προς το επίδικο χρηματικό ποσό και τις οικονομικές συνθήκες στις οποίες βρίσκεται ο κάθε διάδικος. Επιπλέον επιτάσσει την διαχείριση ανάλογα προς την σοβαρότητα της υπόθεσης και την πολυπλοκότητα των θεμάτων, είτε πραγματικών είτε νομικών.
Όπως και προηγουμένως αναφέρθηκε, μια διαδικασία που κοστίζει περισσότερο από το επίδικο χρηματικό ποσό δεν είναι επωφελής κανένα εκ των διαδίκων. Η αναλογικότητα προς το ποσό της υπόθεσης και την οικονομική κατάσταση των μερών λαμβάνει την έννοια της ανάλογης απόδοσης βαρύτητας, αξίας και προτεραιότητας (15) στα επίδικα θέματα και στις υποθέσεις ενώπιον του Δικαστηρίου. Για τον ίδιο λόγο, πρέπει το Δικαστήριο να λαμβάνει εξίσου υπόψη, το πόσο σοβαρή είναι η υπόθεση, αλλά και το πόσο πολύπλοκα μπορεί να είναι τα επίδικα θέματα.
Η έννοια που αποδίδεται εδώ στην αναλογικότητα, είναι επίσης χρήσιμη για τους διαδίκους. Το Δικαστήριο οφείλει να λαμβάνει υπόψη του τις οικονομικές τους καταστάσεις κατά την εκδίκαση της υπόθεσης. Δηλαδή, όταν εκδίδει διαδικαστικές οδηγίες ή όταν διατάζει προς πραγματοποίηση ενός διαβήματος, φέρει κατά νου τις πιθανές οικονομικές δυσκολίες (16) στις οποίες μπορεί να υπεισέλθει ένας διάδικος, και στοχεύει στην αποφυγή τους.
Ουσιαστικά το Δικαστήριο, οφείλει να λειτουργεί μέσα ένα πλαίσιο ανάλογο είτε προς όλες αυτές τις παραμέτρους, είτε μερικές εάν φυσικά είναι αυτό εφικτό. Πρέπει δηλαδή να επιφέρει ισορροπία μεταξύ αυτών των τεσσάρων προϋποθέσεων ούτως ώστε να καταφέρει εν τέλει να χειριστεί την υπόθεση δίκαια.
Xρησιμότητα Πρωταρχικού Σκοπού
Ένα κράτος δικαίου οφείλει να αντανακλά την έννοια του όρου αυτού, στην διαδικασία με την οποία προσφέρει έννομη προστασία στους πολίτες του, όταν αυτοί βρίσκονται ενώπιον των αρμοδίων Δικαστηρίων της επικράτειας του, αιτούμενοι δικαστική προστασία των έννομων τους δικαιωμάτων και συμφερόντων.
Μέσα από την ανάλυση της κάθε μίας παραμέτρου που συνθέτει τον Πρωταρχικό Σκοπό, τόσο ως μια έννοια όσο και ως στόχο των κανόνων πολιτικής δικονομίας, αναδεικνύεται η χρησιμότητα του σε ένα σύγχρονο δικανικό σύστημα. Yπό την προϋπόθεση ότι θα εφαρμόζεται, διαφαίνεται ο τρόπος με τον οποίο η σωστή εφαρμογή του Πρωταρχικού Σκοπού, θα συμβάλει στην αποσυμφόρηση των κυπριακών Δικαστηρίων.
Η εφαρμογή του, θα προσφέρει ένα ευρύ πεδίο (17) για τον χειρισμό κάθε υπόθεσης δίκαια και ταυτόχρονα θα συμβάλει στην γρήγορη απονομή της δικαιοσύνης. Μέσω αυτού, οι διάφορες υποθέσεις στα αστικά Δικαστήρια θα μπαίνουν γρήγορα σε πορεία εκδίκασης και έκδοσης απόφασης, χωρίς να σωρεύονται και να παραμένει στην αναμονή ένας μεγάλος αριθμός υποθέσεων.
Παραπομπές
[1]Νέοι Θεσμοί Πολιτικής Δικονομίας
2 Susan Cunningham-Hill and Karen Elder, Civil Litigation Handbook 2010-11 (2010th edition, OUP Oxford, 2010), σελ. 13
3 Ο.π.
4 Adrian Zuckerman, Zuckerman on Civil Procedure, (3ηέκδοση, Sweet & Maxwell, 2013) σελ. 1, παρ.1,1.
5 Nicolas Kyriakides (2017): Civil procedure reform in Cyprus: looking to England and beyond, Oxford University Commonwealth Law Journal, DOI: 10.1080/14729342.2016.1276768, σελ.19 – 20.
6 Ηκαθυστέρησηκαταγράφεταιστοκεφάλαιο3 – Key findings of the 2021 EU Justice Scoreboard, τηςΕυρωπαϊκήςΕπιτροπής, ‘The EU justice scoreboard 2021’.
7 Νέοι Θεσμοί Πολιτικής Δικονομίας
8 Adrian Zuckerman, Zuckerman on Civil Procedure, (3ηέκδοση, Sweet & Maxwell, 2013) σελ. 9, παρ.1,26.
9 Adrian Zuckerman, Zuckerman on Civil Procedure, (3ηέκδοση, Sweet & Maxwell, 2013) σελ. 4, παρ.1,10.
10 Susan Cunningham-Hill and Karen Elder, Civil Litigation Handbook 2010-11 (2010th edition, OUP Oxford, 2010), σελ. 15
11 Νέοι Θεσμοί Πολιτικής Δικονομίας
12 Adrian Zuckerman, Zuckerman on Civil Procedure, (3ηέκδοση, Sweet & Maxwell, 2013) σελ. 4, παρ.1,8.
13 Nicolas Kyriakides (2017): Civil procedure reform in Cyprus: looking to England and beyond, Oxford University Commonwealth Law Journal, DOI: 10.1080/14729342.2016.1276768, σελ.16.
14 Μιχάλης Χατζηβασίλης, «Μ. Νικολάτος: Χωρίς αλλαγές το σύστημα θα καταρρεύσει» (05 Αυγούστου 2018), Φιλελεύθερος, <https://www.philenews.com/koinonia/eidiseis/article/564071> ημερομηνία πρόσβασης 25 Οκτωβρίου 2021.
15 Adrian Zuckerman, Zuckerman on Civil Procedure, (3ηέκδοση, Sweet & Maxwell, 2013) σελ. 12, παρ.1,36.
16 Adrian Zuckerman, Zuckerman on Civil Procedure, (3ηέκδοση, Sweet & Maxwell, 2013) σελ. 10, παρ.1,27.
17 Ομιλία του Γιασεμή. Ν. Γιασεμή (Δικαστή Ανώτατου Δικαστηρίου)- Βασικές αλλαγές των Κανονισμών Πολιτικής Δικονομίας, 10 Μαρτίου 2021.
