Η διασφάλιση της ασφάλειας των λιμανιών και των λιμενικών περιοχών, ως αυτές ορίζονται από τους εκάστοτε κείμενους κανονισμούς, αποτελεί ένα από τα πλέον σημαντικότερα θέματα που οφείλουν να τυγχάνουν ενδελεχούς και αναλυτικής μελέτης από τους καθ’ ύλην αρμοδίους φορείς. Προς τούτο, η συμβολή της εμπειρογνωμοσύνης που κατέχεται από αυτούς συνεπικουρείται από μελέτες, αναλύσεις, εισηγήσεις και προτάσεις που κατά καιρούς παρουσιάζονται, έχοντας υπόψιν τις σύγχρονες πρακτικές στον τομέα της προστασίας και ειδικότερα στον επιμέρους τομέα της προστασίας λιμένων, λιμενικών εγκαταστάσεων και λιμενικών περιοχών.
Ως βάση της παρούσας συμβολής, χρησιμοποιείται η παράμετρος που αφορά στην έννοια της ορθολογιστικής, εμπεριστατωμένης και θεσμοθετημένης διαχείρισης λιμένων και λιμενικών περιοχών που εμπερικλείει τις έννοιες της κατανόησης, εκπαίδευσης και συνεχούς κατάρτισης για τα υπό αναφοράν θέματα. Υπογραμμίζεται εξ υπαρχής ότι οι πιο πάνω έννοιες οφείλουν να συμπεριλαμβάνουν, στο σύγχρονο λιμενικό περιβάλλον, ζητήματα που αφορούν την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος στη βάση διεθνών, ευρωπαϊκών και εθνικών συμβάσεων και νομοθεσιών που πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στις διαδικασίες διασφάλισης της ασφάλειας (security) και ασφάλειας και υγείας. Αποτελεί θεμελιώδες αξίωμα ότι οι συνέργειες στο εν λόγω αντικείμενο πρέπει να περιλαμβάνουν τις παραμέτρους της ασφάλειας (security) και ασφάλειας (safety) και υγείας (health).
Η εφαρμογή του Διεθνούς Κώδικα Ασφάλειας Πλοίων και Λιμενικών Εγκαταστάσεων (ISPS Code) αποτελεί πρωτογενή, εγγενή και προφανώς συμβατική υποχρέωση των εθνικών λιμενικών / ναυτιλιακών αρχών, όπως αυτή απορρέει από τις ρήτρες του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ) και τις παραμέτρους που τίθενται μέσω της Σύμβασης SOLAS και την σχετική της τροποποίηση στις 12 Δεκεμβρίου 2002.
Ο κώδικας ISPS πρέπει να αποτελεί αρχή εκ των ων ου άνευ και ένα αποτελεσματικό, χρήσιμο και όχι αποτρεπτικό εργαλείο για τα Κράτη που διαχειρίζονται ζητήματα ασφάλειας πλοίων, λιμένων, φορτίων και λιμενικών εγκαταστάσεων. Έχοντας ως βασική αρχή το πιο πάνω, οφείλουμε να προσδιορίσουμε τις θεμελιώδεις συνιστώσες που αποτελούν τον κώδικα, ήτοι της ασφάλειας της ναυτιλίας και των συναφών τομέων της, συμπεριλαμβανομένων των λιμενικών δραστηριοτήτων και της ασφάλειας τούτων και των προκλήσεων που έχουν να αντιμετωπίσουν οι αρμόδιες αρχές στο σύγχρονο λιμενικό περιβάλλον. Η βασικότερη αρχή που διασφαλίζεται μέσω του κώδικα είναι αυτή της πρόληψης και της λήψης προληπτικών μέτρων που να αποτρέπουν την διάρρηξη της ασφάλειας των ζητημάτων που καλύπτει ο κώδικας, όπως, για παράδειγμα, η παρακολούθηση και εποπτεία των ελλιμενισμένων σκαφών και του προσωπικού τους, ο εντοπισμός απειλών onboardκαι offboard, η παροχή υπηρεσιών ασφαλείας για ζητήματα ασφάλειας αλλά και ο πλήρης, επαρκής και αναλυτικός καθορισμός των ρόλων του καθενός εμπλεκομένου στις λιμενικές και ναυτικές δραστηριότητες. Η ύπαρξη συγκεκριμένης και στοχευμένης μεθοδολογίας αποτελεί την πεμπτουσία της εφαρμογής του κώδικα ISPS και ο μετριασμός των πιθανών κινδύνων την αμεσότερη δικλείδα ασφαλείας.
Η αποτίμηση των πιο πάνω σε πραγματιστικό επίπεδο επιβάλλει την πιστή εκτέλεση σχεδίων ασφαλείας λιμένων και λιμενικών εγκαταστάσεων η οποία μπορεί (και πρέπει) να επιβάλλεται μέσω τοπικών μέτρων διασφάλισης των λιμένων και των ευρύτερων λιμενικών περιοχών, έχοντας υπόψιν τις προκλήσεις και τις απειλές έναντι αυτών. Προς τούτο επιβάλλεται η συνεργασία μεταξύ των αρμόδιων φορέων (λιμενικών αρχών, κυβερνητικών φορέων, υπηρεσιών ασφάλειας κ.ο.κ.) ούτως ώστε να ενυπάρχει πάντοτε η απαραίτητη συνέργεια στην πρόληψη και αντιμετώπιση οποιωνδήποτε απειλών στην ομαλή λειτουργία των λιμανιών, των εγκαταστάσεών τους και των γειτονικών περιοχών που ορίζονται ως τέτοιες από την οικεία νομοθεσία.
Η βασική αξία της πλήρους εφαρμογής του κώδικα ISPS εδράζεται στην ύπαρξη επαρκούς σχεδιασμού για όλα τα σενάρια. Προς τούτο, εκτιμάται ότι η αξία υλοποίησης του οφείλεται όχι στο δυσμενές σενάριο της ύπαρξης επεισοδίου που να επηρεάζει την λειτουργία των λιμένων αλλά στον εύχερο, ανάλογα με τον βαθμό αντίληψης των κινδύνων, τρόπο με τον οποίο οι αρμόδιοι φορείς προσπαθούν να προλάβουν καταστάσεις που διαταράσσουν την ασφαλή, ομαλή και εξορθολογιστική λειτουργία των υπό την ευθύνη τους περιοχών.Η δημιουργία συνεργιών μεταξύ των εμπλεκομένων φορέων και θεσμοθετημένων συντονιστικών κέντρων με την ύπαρξη σαφών και πρόδηλων πρωτοκόλλων διασφάλισης της εφαρμογής του κώδικα ISPS αποτελεί αρχή εκ των ων ουκ άνευ και την βέλτιστη πρακτική για την διασφάλιση της ασφάλειας λιμένων και λιμενικών εγκαταστάσεων.
Ο Διεθνής Κώδικας Ασφάλειας Πλοίων και Λιμενικών Εγκαταστάσεων (ISPS Code) αποτελεί το βασικότερο κείμενο αναφοράς για την συνομολόγηση εξειδικευμένων και κατά τόπο ανάλογων μέτρων που αναφέρονται στο αντικείμενό του. Ο κώδικας περιλαμβάνει τους βασικούς προεξέχοντες παράγοντες που αναφέρονται στην ασφάλεια πλοίων και λιμενικών εγκαταστάσεων και τούτοι πρέπει να αποτελούν την πυξίδα λειτουργίας των δια νόμου ορισθέντων αρμοδίων υπηρεσιών για την ορθή εφαρμογή του. Τα πεδία κινδύνου που αναφέρονται στον κώδικα, όπως, για παράδειγμα, η πλήρης καταγραφή και εκτίμηση των υφιστάμενων εγκαταστάσεων, δομικών στοιχείων, συστημάτων έκτακτης ανάγκης, ραδιοεπικοινωνίες, πυρασφάλειας, συνθήκες διαβίωσης και εργασίας, σωστικός εξοπλισμός, διαχείριση επικίνδυνων εμπορευμάτων, πρωτόκολλα πρόληψης και αντιμετώπισης εκτάκτων καταστάσεων, κατηγοριοποίηση κινδύνων, σύστημα επιθεωρήσεων και ελέγχου των παραμέτρων (checklists) κ.α. πρέπει να ενυπάρχουν σαφώς, πλήρως καθορισμένα και διαβαθμισμένα ανά επίπεδο συμμετοχής στην εφαρμογή του κώδικα.
