Στην ελληνική νομοθεσία, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 286ΚΠΔ (Άρθρο 286 – Κώδικας Ποινικής Δικονομίας (Νόμος 4620/2019) – Η προσωρινή κράτηση):
- Προσωρινή κράτηση μπορεί να επιβληθεί αντί: α) για κατ’ οίκον περιορισμό με ηλεκτρονική επιτήρηση, όταν το μέτρο αυτό δεν επαρκεί ή δεν μπορεί να επιβληθεί λόγω έλλειψης γνωστής διαμονής του κατηγορουμένου στη χώρα ή λόγω μη υποβολής από τον τελευταίο σχετικού αιτήματος να υποβληθεί σε αυτό και β) για περιοριστικούς όρους, αν αιτιολογημένα κριθεί ότι τα υπό στοιχεία α΄ και β΄ μέτρα δεν επαρκούν και εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις της πρώτης παραγράφου του άρθρου 282, μόνον αν ο κατηγορούμενος διώκεται για κακούργημα και δεν έχει γνωστή διαμονή στην χώρα ή έχει κάνει προπαρασκευαστικές ενέργειες για να διευκολύνει την φυγή του ή κατά το παρελθόν υπήρξε φυγόποινος ή φυγόδικος ή κρίθηκε ένοχος για απόδραση κρατουμένου ή παραβίαση περιορισμών διαμονής και από την συνδρομή των ανωτέρω στοιχείων προκύπτει σκοπός φυγής του ή κρίνεται αιτιολογημένα ότι αν αφεθεί ελεύθερος είναι πολύ πιθανόν, όπως προκύπτει από προηγούμενες αμετάκλητες καταδίκες του για ομοειδείς αξιόποινες πράξεις, να διαπράξει και άλλα εγκλήματα. Αν η αποδιδόμενη στον κατηγορούμενο πράξη απειλείται στον νόμο με ισόβια κάθειρξη ή πρόσκαιρη κάθειρξη με ανώτατο όριο τα δέκα πέντε έτη ή αν το έγκλημα τελέστηκε κατ’ εξακολούθηση ή στο πλαίσιο εγκληματικής ή τρομοκρατικής οργάνωσης ή υπάρχει μεγάλος αριθμός παθόντων από αυτό, προσωρινή κράτηση μπορεί να επιβληθεί και όταν, με βάση τα συγκεκριμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της πράξης, κρίνεται αιτιολογημένα ότι αν αφεθεί ελεύθερος, είναι πολύ πιθανό να διαπράξει και άλλα εγκλήματα. Μόνο η κατά νόμο βαρύτητα της πράξης δεν αρκεί για την επιβολή προσωρινής κράτησης.
Είναι αδιαμφησβήτητο ότι η προσωρινή κράτηση αποτελεί το πιο επαχθές μέτρο προς το πρόσωπο του κατηγορουμένου στην διαδικασία της προδικασίας. Για το λόγο αυτό προσωρινή κράτηση επιβάλλεται ως ύστατη λύση μόνον στην περίπτωση που συντρέχουν συγκεκριμένες περιοριστικά αναφερόμενες στο νόμο προϋποθέσεις και ταυτόχρονα κρίνεται ότι η επιβολή άλλων περιοριστικών όρων δεν επαρκεί.
Με αφορμή πρόσφατα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας το Υπουργείο Δικαιοσύνης προανήγγειλε νομοθετικές αλλαγές που επηρεάζουν το νομικό καθεστώς της προσωρινής κράτησης. Συγκεκριμένα σύμφωνα με δημοσιεύματα του τύπου, η επιβολή προσωρινής κράτησης στα κακουργήματα ενδοοικογενειακής βίας θα αποτελεί πλέον τον κανόνα, εκτός αν κριθεί απολύτως αιτιολογημένα πως ο κατ’ οίκον περιορισμός με ηλεκτρονική επιτήρηση (βραχιολάκι) ή οι περιοριστικοί όροι αρκούν για την αποτροπή του δράστη από την τέλεση νέων αξιόποινων πράξεων. Επιπλέον θα υπάρξει πρόβλεψη δυνατότητας προσωρινής κράτησης μέχρι 6 μήνες για σοβαρά πλημμελήματα ενδοοικογενειακής βίας. Στην περίπτωση αυτόφωρου πλημμελήματος, η κράτηση, σε περίπτωση αναβολής, θα μπορεί να παραταθεί έως τις 5 ημέρες.
Τέλος δε προβλέπεται η έκδοση εισαγγελικής διάταξης επιβολής περιοριστικών όρων ακόμα και πριν την άσκηση της ποινικής δίωξης, με δυνατότητα του θύματος να προτείνει συγκεκριμένους όρους που θεωρεί κατάλληλους. Για τυχόν δε παραβίαση των περιοριστικών όρων θα επιβάλλεται στον δράστη ποινή φυλάκισης και θα ενημερώνεται το θύμα από την αστυνομική αρχή για να λάβει μέτρα προστασίας.
Οι νέες αυτές ρυθμίσεις προξενούν εύλογους δικαιοπολιτικούς προβληματισμούς. Πρώτον, η προσωρινή κράτηση μετατρέπεται από απόλυτη εξαίρεση σε κανόνα για τα παραπάνω αδικήματα, κάτι που αντιβαίνει τόσο στο τεκμήριο αθωότητας όσο και στους γενικότερα παραδεκτούς στόχους της προσωρινής κράτησης, λαμβανομένου μάλιστα υπόψιν του γεγονότος ότι τα εν λόγω αδικήματα, όσο κοινωνικά κατακριτέα και αν είναι δεν αποτελούν στη γενικότερη αξιολόγηση της ποινικής μας νομοθεσίας τα βαρύτερα των αδικημάτων. Αν κάτι τέτοιο γίνει αποδεκτό, συντρέχει κίνδυνος να θεωρηθεί αναγκαίο η προσωρινή κράτηση να επιβάλλεται σχεδόν αυτόματα σε όλα τα μείζονος βαρύτητας αδικήματα, καθιστώντας αυτή είδος προ-ποινής. Ακόμη μεγαλύτερους προβληματισμούς προς την ίδια ακριβώς κατεύθυνση γεννά η προβλεπόμενη ρύθμιση που θα δίνει τη δυνατότητα στον εισαγγελέα να επιβάλλει με διάταξή του προσωρινή κράτηση πριν καν ασκηθεί η ποινική δίωξη δηλαδή πριν καν καταστεί κάποιος κατηγορούμενος. Εάν η ρύθμιση αυτή τελικώς θεσμοθετηθεί θα πρόκειται εδώ για πολλαπλή αντισυνταγματικότητα, αφενός μεν διότι ο εισαγγελέας δεν είναι το αρμόδιο όργανο για να επιβάλλει προσωρινή κράτηση αφετέρου δε διότι εδώ έχουμε ακόμα πιο κραυγαλέα παραβίαση του τεκμηρίου αθωότητας.
