Αφορμή για τη συγγραφή του παρόντος αποτέλεσε η υπόθεση υπ’ αριθμό 14/2022 ζητούμενο της οποίας ήταν η αναγνώριση και/ή η εγγραφή στην Κύπρο ενός διατάγματος υιοθεσίας εκδομένου από αλλοδαπό Δικαστήριο. Η αναφερόμενη αποτελεί την πρώτη κυπριακή υπόθεση όπου το Δικαστήριο αναγνώρισε διάταγμα υιοθεσίας εκδομένο από αλλοδαπό Δικαστήριο βάσει των αρχών του κοινοδικαίου.
Γενικώς ένα διάταγμα υιοθεσίας που εκδόθηκε στο εξωτερικό δύναται ν’ αναγνωριστεί στην Κύπρο βάσει της Σύμβασης για την Προστασία των Παιδιών και για τη Συνεργασία αναφορικά με τη Διακρατική Υιοθεσία (πιο κάτω η «Σύμβαση»), η οποία έχει καταστεί νόμος της Δημοκρατίας -με αυξημένη ισχύ (βλ. το άρθρο 169(3) του Συντάγματος και, μεταξύ άλλων, τις Christou v. Christou, 1964 C.L.R. 336, COSTAS ANDREOU KOKKINOS ν. THE POLICE (1967) 2 CLR 217)- μέσω του κυρωτικού νόμου 26(ΙΙΙ)/94. Μία σχετική για την ειρημένη Σύμβαση απόφαση είναι αυτή του έντιμου Καρατσή (τότε ΠΠΟΔ) στην Αναφορικά με τον Νικόλα Αβραάμ Αντωνίου, Αρ. Αίτησης: 17/09, 29 Απριλίου, 2010, στην οποία κρίθηκε ότι (α) ο νόμος για την αναγνώριση αλλοδαπών αποφάσεων, Ν.121(Ι)/2000, και ο νόμος περί Υιοθεσίας, Ν.19(Ι)/1995, δεν εφαρμόζονται για την αναγνώριση διαταγμάτων υιοθεσίας εκδομένων στο εξωτερικό, (β) η διαδικασία για την αναγνώριση εντός της ημεδαπής του εκδομένου στο εξωτερικού διατάγματος υιοθεσίας δεν συνιστά δεύτερη πράξη υιοθεσίας και (γ) ήταν ορθό και δίκαιο να ασκηθεί η ευχέρεια του Δικαστηρίου υπέρ της έγκρισης της αίτησης για την αναγνώριση στην Κύπρο του εκεί επίδικου διατάγματος καθότι τηρούνταν οι προϋποθέσεις της Σύμβασης.
Σ’ ευρωπαϊκό επίπεδο δεν υπάρχει νομική πράξη (legal act) διέπουσα την αναγνώριση και/ή εγγραφή εντός του κοινοτικού χώρου ενός διατάγματος υιοθεσίας εκδομένου σε μία ευρωπαϊκή χώρα ή κάποια τρίτη χώρα. Όλα όμως τα κράτη μέλη της Ένωσης έχουν κυρώσει τη Σύμβαση και άρα ipso facto μπορούν να βασιστούν στις πρόνοιές της για την αναγνώριση μίας διακρατικής πράξης υιοθεσίας. Αρκεί επί του παρόντος η παραπομπή στη συνοπτική μελέτη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, με τίτλο «Adoption: Cross–border Legal Issues and Gaps in the European Union», 12/2015.
Τί γίνεται όμως όταν δεν εφαρμόζεται η Σύμβαση ή όταν οι προϋποθέσεις που θέτει δεν πληρούνται; Η πράξη της υιοθεσίας δεν θα αναγνωριστεί; Και αυτό με τις συνεπαγόμενες συνέπειες στους ενδιαφερόμενους και τον περιορισμό -κάποιος μπορεί να πεί- του δικαιώματος τους στην ιδιωτική ζωή;
Αυτή ήταν η προβληματική στην ανωτέρω αναφερόμενη υπόθεση υπ’ αριθμό 14/2022. Το διάταγμα υιοθεσίας εκδόθηκε εκεί από αγγλικό Δικαστήριο εν σχέσει με τέκνο παραγουανής καταγωγής, με έναν εκ των δύο υιοθετούντων γονέων κυπριακής υπηκοότητας. Κατά τον χρόνο τέλεσης της πράξης υιοθεσίας, η Αγγλία και η Παραγουάη δεν ήταν μέλη της Σύμβασης. Ένεκα τούτου, η αγγλική αρμόδια αρχή δεν μπορούσε -και λογικώς- να εκδώσει το πιστοποιητικό του άρθρου 23 της ανωτέρω Σύμβασης, με αποτέλεσμα να μην πληρούνται οι προϋποθέσεις που η τελευταία θέτει.
Η λύση δόθηκε από τις αρχές του κοινοδικαίου.
Καταρχήν, βάσει του άρθρου 29(1)(γ) του περί Δικαστηρίων Νόμου (Ν.14/1960), το κοινό δίκαιο αποτελεί πηγή δικαίου για τα Δικαστήρια μας, τα οποία, ελλείψει αυθεντικής τοποθέτησης του Ανώτατου Δικαστηρίου, δύνανται ν΄ανατρέξουν στην αλλοδαπή νομολογία για καθοδήγηση (βλ. THE REPUBLIC ν. PHIVOS PETROU PIERIDES (1971) 2 CLR 181, Antonis Mouzouris and Another v. Xylophaghou Plantations Ltd. (1977) 1 C.L.R. 287, Adamtsas Ltd. (In voluntary Liquidation) v. Republic (Minister of Finance and Another) (1977) 3 C.L.R. 181, Hassanein Kamal ν. “Hellenic Island” and/or “Island” και Άλλων (Aρ.2) (1994) 1 ΑΑΔ 578).
Στην αγγλική Ιn Re Valentine’s Settlement [1965] Ch 831 είχε αποφασιστεί πως ένα διάταγμα υιοθεσίας που εκδόθηκε από χώρα μη μέλος της Σύμβασης μπορούσε να αναγνωριστεί στην Αγγλία ως εφάμιλλο αγγλικού διατάγματος υιοθεσίας εφόσον (α) οι υιοθετούντες γονείς είχαν τη συνήθη διαμονή τους (ορθότερα το domicile τους) στην χώρα εκ της οποίας εκδόθηκε το προς αναγνώριση διάταγμα υιοθεσίας, (β) το τέκνο είχε υιοθετηθεί σύμφωνα με τα απαιτούμενα του νόμου της αλλοδαπής χώρας (γ) η πράξη της υιοθεσίας που έγινε στην αλλοδαπή έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με μία πράξη υιοθεσίας που θα γινόταν στη χώρα στην οποία επιδιώκεται η αναγνώριση της πρώτης και (δ) δεν υπήρχε λόγος δημόσιας πολιτικής αιτιολογών την άρνηση της αναγνώρισηςστην ημεδαπή του διατάγματος υιοθεσίας που εκδόθηκε στην αλλοδαπή.
Έκτοτε οι ειρημένες αρχές έχουν υιοθετηθεί inter alia στις W v The Secretary of State for the Home Department [2017] EWHC 1733 (Fam), ELO v CLO (recognition of a Nigerian adoption order) [2017] EWHC 3574 (Fam) (08 December 2017), AMDK v NA [2020] EWHC 1548 (Fam) (06 March 2020).
Τούτην τη συλλογιστική προσαρμοσμένη στα κυπριακά δεδομένα αποδέχθηκε το Πρωτοβάθμιο Οικογενειακό Δικαστήριο Λεμεσού, υπό της έντιμης Δικαστού Χ’ Αθανασίου, τώρα Προέδρου, στην υπόθεση υπ’ αριθμό 14/2022. Έχοντας δε κρίνει ότι πληρούνται οι προειρημένες προϋποθέσεις (που πηγάζουν από τις αποφάσεις του κοινού δικαίου), αποφάσισε να διατάξει την αναγνώριση εν Κύπρω του αγγλικού διατάγματος υιοθεσίας.
Φρονώ πως η ανωτέρω απόφαση διήνοιξε τον δρόμο και χαίρομαι που μετείχα στην έκδοσή της από την θεσμική θέση του συνηγόρου.
Βεβαίως, η μετάβαση από την θεωρία στην πράξη είναι η διατράνωση της ίδιας της θεωρίας (βλ. κατ’ αναλογία την ομιλία του κ. Στ. Ναθαναήλ Π.Ε.Δ. (ως ήτο τότε) με τίτλο «Αξιολόγηση και Αιτιολόγηση στις Δικαστικές Αποφάσεις με ιδιαίτερη αναφορά στο Κοινοδίκαιο», ημερ. 17.10.2007).
Οψόμεθα.
