Η Γυναίκα, από τις πρώιμες ακόμη εποχές της ανθρώπινης ιστορίας, έχει υμνηθεί από ποιητές, συγγραφείς, τραγωδούς ζωγράφους, μουσικούς, έχει «αγιοποιηθεί», έχει «δαιμονοποιηθεί», έχει αναχθεί σε πηγή των καλών, (εκ γυναικός ερρύει τα κρείτω), έχει καταγγελθεί ως πηγή όλων των κακών (εκ γυναικός ερρύει τα χείρω) και ακόμα έχει αντιστρέψει τους κανόνες του ζωικού βασιλείου, αφού αυτή θεωρείται ως το ωραιότερο είδος του ανθρωπίνου γένους, εν αντιθέσει προς όλα τα άλλα έμβια όντα, όπου το άρρεν είναι το ωραιότερο και ισχυρότερο στοιχείο τους.
Ενδεικτικά αναφέρω ορισμένες χαρακτηριστικές φράσεις διασήμων προσώπων για τις Γυναίκες.
- Για αρχή, τα της Χριστιανικής θρησκείας: Ουκ ένι άρσεν και θήλυ, πάντες εις εσμέν (Διακήρυξη ισότητας).
- Η αποστολή του Άνδρα είναι να κερδίζει και της Γυναίκας να αποταμιεύει (ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ).
- Για μια Γυναίκα δεν υπάρχει ωραιότερη ημέρα από εκείνη, που τελιειώνοντας ο πόλεμος, ανοίγει την πόρτα στον άνδρα της, ο οποίος γύρισε σώος από αυτόν (ΑΙΣΧΥΛΟΣ).
- Υπάρχει μια Γυναίκα στην αρχή κάθε μεγαλουργήματος (ΜΠΑΛΖΑΚ).
- Τα λάθη των Γυναικών, των παιδιών, των αδυνάτων, των Πτωχών και των αργάμματων είναι λάθη των Ανδρών είτε είναι πατέρες, είτε σύζυγοι, είτε εργοδότες, είτε πλούσιοι, είτε σοφοί (Βίκτωρ ΟΥΓΚΩ).
Πέραν όμως όλων αυτών, ποιά είναι η «διαχείριση» της θέσης της Γυναίκας μέσα στα δομημένα κοινωνικά σχήματα βάσει κανόνων, εθίμων, δικαιικών συστημάτων, ρυθμίσεων εθνικών αλλά και υπερεθνικών νομικών οντοτήτων;
Θα αναφερθώ επιγραμματικά περί όλων αυτών σε δύο επίπεδα: Το πρώτο, περιλαμβάνει πρόνοιες, ρυθμίσεις και παρεμβάσεις σε γενικό επίπεδο, επομένως τα οποιαδήποτε θετικά στοιχεία περί Γυναίκας είναι έμμεσα. Το δεύτερο, περιλαμβάνει ενίοτε ευθέως θετικές προσεγγίσεις περί του πολιτικού και κοινωνικού καθεστώτος της Γυναίκας.
Ενδεικτική καταγραφή των νομικών προνοιών περί Γυναίκας κατά τους δύο τελευταίους αιώνες. Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών: ο ίδιος ο Καταστατικός Χάρτης του ΟΗΕ. Αλλά και ειδικότερα η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών του 1979 για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων κατά των Γυναικών (CEDAW), γνωστή και συχνά αναφερόμενη ως Διακήρυξη των Γυναικείων Δικαιωμάτων. Ο Ο.Η.Ε. πραγματοποιεί παγκόσμιες Διασκέψεις για τις γυναίκες, στο Μεξικο το 1975, στη Κοπεγχάγη το 1980, στο Ναιρόμπι το 1985, στο Πεκίνο το 1995, που αποτελεί σταθμό αφού όπως περιγράφεται στη Διακήρυξη του Πεκίνου και την Πλατφόρμα Δράσης που υιοθετήθηκε (Beijimg Declaration and Platform for Action), το πλαίσιο δράσης επεκτίνεται σε 12 τομείς ενδιαφέροντος (συμπεριλαμβανομένης της οικονομίας, της βίας εναντίον των γυναικών και των γυναικών στην εξουσία) προκειμένου να προωθηθούν τα δικαιώματα της γυναίκας. Κάθε 5 χρόνια από την έκδοσή της Διακύρηξης πραγματοποιείται η παγκόσμια ανασκόπηση για την αξιολόγηση της προόδου και των κενών στην εφαρμογή της.
Η Ευρωπαική Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, 4 Νοεμβριού 1950, Ρώμη: Πρόκειται για Σύμβαση η οποία έχει υπογραφεί υπό την αιγίδα του Συμβουλίου της Ευρώπης υπό τον τίτλο «Διά την προάσπισιν των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών». Η Σύμβαση έχει συμπληρωθεί μεταγενέστερα με σειρά Πρόσθετων πρωτοκόλλων, ενώ από τις διατάξεις της «αναδύεται» η επίδραση της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του Ο.Η.Ε., 1948. Οι επί μέρους ρυθμίσεις της Σύμβασης αναφέρονται σε θέματα όπως: Σεβασμού των δικαιωμάτων του Ανθρώπου, με κυρίαρχο το δικαίωμα να ζεί κάποιος υπό λογικές συνθήκες, άρα και η Γυναίκα (άρθρο 2), απαγόρευσης δουλείας, βασανιστηρίων και καταναγκαστικών έργων (άρθρα 3, 4), προστασία της προσωπικής ελευθερίας (άρθρο 5), αναγνώριση του Τεκμηρίου της αθωότητας (άρθρο 6), μή επιβολή ποινής άνευ νόμου (άρθρο 7), δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής πάντων (άρθρο 8).
Λόγω της σημασίας αυτής της διάταξης διευκρινίζουμε τα εξής: σε σχέση με την ιδιωτική ζωή Ανδρών και Γυναικών επισημαίνεται η ανάγκη εξασφάλισης συνθηκών σωματικής και φυσικής ακεραιότητας, προστασίας της εικόνας, της φήμης και του γενετήσιου προσανατολισμού τους, καθώς και της οικογενειακής τους κατάστασης. Εάν εδώ ερωτηθώ κατά πόσο εφαρμόζεται η διάταξη, μάλλον θα κρατήσω επιφυλάξεις, ιδίως στην εικόνα της Γυναίκας, που προβάλλουν τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, τα οποία στην καλύτερη των περιπτώσεων, αγγίζουν τα όρια της παράνομης προσβολής του σώματος της, στο όνομα διαφημιστικών στοχέυσεων. Ελλείψει χώρου αντιπαρέρχομαι την αναφορά άλλων δικαιωμάτων γενικού προσανατολισμού, που ισχύουν και για άνδρες και για Γυναίκες, βάσει της εν λόγω σύμβασης.
Η επακολουθήσασα Ευρωπαική Ένωση, προσχώρησε στην Ευρωπαική Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), το 2007. Μεταγενέστερα η Ευρωπαική Ένωση, έπειτα από πολλές παλινωδίες συνέταξε τον δικό της Χάρτη θεμελιωδών Δικαιωμάτων, ισχύοντος από 1ης Δεκεμβρίου 2009. Σε σχέση με τον εν λόγω Χάρτη σημειώνονται τα εξής: Ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας, Δικαίωμα εκπαίδευσης, Ελευθερία του επαγγέλματος και δικαιώμα προς εργασία, Δικαίωμα ιδιοκτησίας, Δικαίωμα ασύλου, Ισότητα γυναικών και ανδρών, Ένταξη των ατόμων με αναπηρίες, Δίκαιες συνθήκες εργασίας, Προστασία της υγείας κ.α.
Πέραν αυτών υπενθυμίζεται εκ των νεοτέρων ρυθμίσεων η Σύμβαση που υπεγράφει στην Κωνσταντινούπολη το 2011 με πρωτοβουλία του Συμβουλίου της Ευρώπης και αποτελεί το πρώτο νομικά δεσμευτικό μέσο διεθνώς και ένα ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο για την πρόληψη όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών, την προστασία των θυμάτων έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας, τον τερματισμό της, αλλά και της επιβολής αυστηρών ποινών στους δράστες. Αποτελεί δε την πρώτη ολοκληρωμένη Συνθήκη του Συμβουλίου της Ευρώπης, αφού πέραν από τους τομείς πρόληψης, προστασίας του θύματος, δίωξης/αντιμετώπισης του θύτη, καλύπτει εκτενώς θέματα παρενόχλησης, παρακολούθησης θυμάτων, εξαναγκαστικούς γάμους, ακρωτηριασμούς γεννητικών οργάνων, καταναγκαστικές εκτρώσεις, στειρώσεις και γενικά κάθε μορφή έμφυλης βίας.
Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο: Το ΔΠΔ γίνεται πραγματικότητα το 1998 όταν 120 κράτη μέλη ψηφίζουν το καταστατικό της Ρώμης. Έχει έδρα τη Χάγη (Ολλανδία) και αποτελεί ένα μόνιμο διεθνές δικαστήριο για την εκδίκαση των πιο σοβαρών εγκλημάτων πολέμου, κατά της ανθρωπότητας, γενοκτονιών. Έχει όμως και ουσιαστική αρμοδιότητα σε θέματα σεξουαλικής και εμφυλης βίας. Οι διαδικαστικοί κανόνες και η απόδειξη υποθέσων που επιλαμβάνεται (κανόνες απόδειξης) χαρακτηρίζονται από ευαισθησία ως προς το φύλο. Τούτα δε αποτελούν σημαντικά βήματα για τα δικαιώματα των Γυναικών και την ισότητα των φύλων.
Από τα παρατεθέντα στοιχεία καθώς και από άλλα, τα οποία δεν παρατίθενται εδώ, προκύπτει, ότι η διαδρομη για την καθιέρωση των ειδικών ρυθμίσεων προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και ισότητας των δύο φύλων (και μάλιστα υπό συγκεκριμένων δομών όπως π.χ. η Ευρωπαϊκή Ένωση), υπήρξε μακρά και βραδεία και διατελούσε υπό καθεστώς αμφισβήτησης ως προς την αναγκαιότητα της.
Οι αρχικοί «γεννήτορες» του σχετικού εγχειρήματος περί καθιέρωσης δικαιωμάτων ισότητας των Πολιτών ανεξαρτήτως φύλου (ΣΟΛΩΝ, ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΑΚΤΗΜΩΝ, Συντάκτες της Γαλλικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη κ.α) πρέπει να θεωρηθούν, τηρουμένων των αναλογιών, ιδιαιτέρως «τολμηροί», από άποψη ανάληψης της σχετικής δημόσιας πολιτικής ευθύνης, με όσα αυτή συνεφέλκετο και μάλιστα σε κοινωνικές δομές ατελώς συντεταγμένες.
Από μια άλλη οπτική, σημειώνεται η χρονολογικώς καθυστερημένη προσχώρηση στην Σύμβαση της Ρώμης για την προάσπισην των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των θεμελιωδών Ελευθεριών της 4ης Νοεμβρίου 1950 και στο Πρόσθετο Πρωτόκολλο των Παρισίων της 20ης Μαρτίου 1952, από την Ευρωπαϊκή Ένωση την 7ην Δεκεμβρίου 2000 κατά τη Σύνοδο της Νίκαιας.
Σημειώνεται, ότι υπό τις παρούσες διεθνείς συνθήκες, η εφαρμογή του Χάρτη Δικαιωμάτων από όλους τους εμπλεκόμενους, μάλλον δεν καθίσταται εφικτή, λόγω διαφορετικών συμφερόντων και μικροκομματικών εθνικών σκοπιμοτήτων.
Εαν τεθεί τώρα το ρητορικό ερώτημα κατά πόσο πράγματι σήμερα εφαρμόζονται οι διατάξεις περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ισότητας των φύλων φοβούμαι, ότι η απάντηση δεν θα είναι καταφατική, δεδομένου ότι διάφορες πρακτικές σε βάρος ιδίως γυναικών, όπως trafficking είναι μάλλον σε έξαρση, ακόμη και σε δυτικές κοινωνίες, υποτιθέμενου υψηλού πολιτιστικού επιπέδου. Πέραν αυτών, μη επιθυμητά φαινόμενα όπως εκείνα της σεξουαλικής παρενόχλησης και ιδίως σε χώρους εργασίας, καταγράφονται κατά τα τελευταία χρόνια με ολοένα αυξανόμενη συχνότητα.
Με ιδιαίτερη ευχαρίστηση αναφέρω ότι η Κυπριακή Δημοκρατία ως πλήρες μέλος της Ε.Ε., μετά την αποδοχή του Χάρτη ως κειμένου ίσης ισχύος με τις συνθήκες της Ε.Ε., εφαρμόζει με ιδιαίτερη ευλάβια τις συναφείς ρυθμίσεις. Έχει προσχωρήσει με Κυρωτικούς Νόμους στις Διεθνείς Συμβάσεις αλλά και στα Πρωτόκολλα (Σύμβασης Ο.Η.Ε, Ευρωπαικών συμβάσεων) που κατοχυρώνουν τα ανθρώπινα δικαιώματα των γυναικών και την ισότητα ανδρών και γυναικών.
Σε κάθε περίπτωση όμως εγώ επαναλαμβάνω, ανεξάρτητα από κανόνες, και όχι μόνον λόγω φύλου, ότι εκ Γυναικός ερρύει το κρείττω.
