Η Υποθήκη δηλώνει εκούσια επιβάρυνση ακινήτου για εξασφάλιση οριστικού, μέλλοντος ή υπό αίρεση χρηματικού ποσού ή υποχρέωσης. Σύμφωνα με τον περί Μεταβιβάσεως και Υποθηκεύσεως Ακινήτων Νόμος του 1965 (9/1965), Ενυπόθηκος οφειλέτης ονομάζεται το πρόσωπο που υποθηκεύει το ακίνητο του και Ενυπόθηκος δανειστής ονομάζεται το πρόσωπο του οποίου εγγράφεται η υποθήκη προς όφελος του.
Απαραίτητη προϋπόθεση για σύσταση υποθήκης είναι το Έντυπο Ν.271, το οποίο συμπληρώνεται σε τρία αντίγραφα. Βέβαια με το ίδιο έντυπο μπορούν να υποθηκευτούν προς όφελος του ίδιου δανειστή περισσότερα από ένα ακίνητα του οφειλέτη. Ακόμη ακίνητα πολλών οφειλετών μπορούν να περιληφθούν στην ίδια υποθήκη και στο ίδιο έντυπο.
Tόσο το Έντυπο Ν.271, όσο και τα πρόσθετα έγγραφα υπόκεινται σε τέλος χαρτοσήμου. Το ένα έγγραφο χαρτοσημαίνεται ως κύριο και τα άλλα ως αντίγραφα. Αξίζει να σημειωθεί ότι είναι δυνατή η σύσταση απεριόριστου αριθμού μεταγενέστερων υποθηκών, με μόνη προϋπόθεση ότι σε κάθε μεταγενέστερη υποθήκη θα περιλαμβάνονται όλα τα ακίνητα που περιλαμβάνονται στην προηγούμενη και κανένα άλλο κτήμα.
Στις 27.11.2024 εγκρίθηκε ομόφωνα πρόταση νόμου που κατάθεσε ο Βουλευτής του ΔΗΣΥ Νίκος Γεωργίου, η οποία τροποποιεί τον περί Μεταβιβάσεως και Υποθηκεύσεως Νόμο, ώστε ο ενυπόθηκος δανειστής να υποχρεούται εντός προθεσμίας 30 ημερών από την εξόφληση της υποχρέωσης του οφειλέτη, να ενεργεί άμεσα για εξάλειψη της υποθήκης από το αρμόδιο Κτηματολόγιο.
Το άρθρο 35 του περί Μεταβιβάσεως και Υποθηκεύσεως Νόμου μετά τις αλλαγές έχει πλέον ως εξής (με έντονη γραφή οι τροποποιήσεις) :
(1) Σε περίπτωση κατά την οποία εξοφλείται ή παύει να υφίσταται οποιαδήποτε υποχρέωση η οποία αφορά τη διά της υποθήκης παρασχεθείσα ασφάλεια, ο ενυπόθηκος δανειστής οφείλει όπως μεριμνήσει για την εξάλειψη της υποθήκης αυτής, μεριμνά για την εξάλειψη της υποθήκης αυτής, εντός τριάντα (30) ημερών από την εξόφληση ή την εξάλειψη όλων των υποχρεώσεων που αφορούν αυτή, εμφανιζόμενος ενώπιον Επαρχιακού Κτηματολογικού Γραφείου και προσκομίζοντας έγγραφο κατά τον Τύπο Ε, όπως εκτίθεται στο Δεύτερο Παράρτημα, με το οποίο ζητείται η εξάλειψη της υποθήκης και, νοουμένου ότι ο Διευθυντής πεισθεί ότι το πρόσωπο το οποίο υπέγραψε το εν λόγω έγγραφο είναι ο ενυπόθηκος δανειστής, διενεργεί την εξάλειψη της υποθήκης στο οικείο μητρώο του Τμήματος Κτηματολογίου και Χωρομετρίας.
Ειδικότερα όπως ισχύει και σήμερα, όταν εξοφλείται ή παύει να υφίσταται η υποχρέωση που αφορά την υποθήκη, ο ενυπόθηκος δανειστής οφείλει να μεριμνήσει για την εξάλειψη της υποθήκης. Ωστόσο όπως παρατηρείται και σήμερα, η υποθήκη διατηρείται για μεγάλο χρονικό διάστημα, συχνά εν άγνοια του ενυπόθηκου οφειλέτη με αποτέλεσμα να προκαλεί στους πολίτες αχρείαστη ταλαιπωρία και στη πορεία δημιουργεί εγκλωβισμένους αγοραστές.
Σύμφωνα με την ανωτέρω πρόταση νόμου, προβλέπεται ότι σε περίπτωση κατά την οποία ο ενυπόθηκος δανειστής δεν ενεργήσει εντός της καθορισθείσας προθεσμίας, είναι υπόλογος προς τον ενυπόθηκο οφειλέτη για οποιαδήποτε ζημιά υποστεί ο τελευταίος λόγω της μη εξάλειψης της υποθήκης, εκτός εάν ο εν λόγω ενυπόθηκος δανειστής αποδείξει ότι η ζημιά προέκυψε μετά από τις ενέργειες για εξάλειψη της υποθήκης.
Για σκοπούς ευκολίας των πολιτών και αποφυγής ταλαιπωρίας η εξάλειψη της υποθήκης διενεργείται πλέον με ηλεκτρονικό τρόπο.
Επιπρόσθετα, ο ενυπόθηκος δανειστής δεν θα φέρει καμία ευθύνη για οποιαδήποτε ζημιά υποστεί ο ενυπόθηκος οφειλέτης, εάν αποδείξει ότι η ζημιά προέκυψε όχι μόνο από τις ενέργειες για εξάλειψη της υποθήκης που προνοεί η πρόταση νόμου, αλλά και παρά το ότι ο ίδιος προέβη στις εν λόγω ενέργειες.
Συνοψίζοντας ο ενυπόθηκος δανειστής δεν θα απαλλάσσεται από την υποχρέωση να προβεί στις κατάλληλες ενέργειες για την εξάλειψη της υποθήκης εντός της καθορισθείσας προθεσμίας, σε περίπτωση κατά την οποία ο ενυπόθηκος οφειλέτης συγκατατίθεται γραπτώς στη μη εξάλειψη της υποθήκης. Όπως και σε περίπτωση μεταγενέστερης ανάκλησης της εν λόγω συγκατάθεσης, ο ενυπόθηκος δανειστής θα μεριμνά για την εξάλειψη της υποθήκης εντός τριάντα ημερών από την ημερομηνία της γραπτής ανάκλησης της συγκατάθεσης του ενυπόθηκου οφειλέτη.
