Το ζητούμενο από τον κάθε νομικό: «Συνείδηση δικαιοσύνης.»
Κανείς δεν γνωρίζει σε επαρκή έστω βαθμό την γλώσσα. Όλοι στο μέγεθος της πνευματικής τους δύναμης αγωνίζονται και στον βαθμό της επιθυμίας τους προσπαθούν να την μάθουν. Ακόμη και αυτοί που λέγονται συγγραφείς ξέρουν πολύ καλά ότι δεν κάνουν τίποτε άλλο από να βάζουν λέξεις σε σειρά.
Σύντομη εισαγωγή.
Όλα ξεκινούν από την γλώσσα.
Η γλώσσα είναι αυτό το αγαθό που μόνο ο άνθρωπος κατέχει, από όλα τα επί του γήϊνου βασιλείου έμβια όντα.
Με την γλώσσα και την δύναμη της, δηλαδή με τα λόγια ο άνθρωπος επικοινωνεί, αλλά και με την δύναμη των λόγων συγκρούεται και κερδίζει ή χάνει.
Με τον λόγο πείθει και μπορεί να αποκτήσει σχεδόν τα πάντα από υλικά, άϋλα, μέχρι πνευματικά και ηθικά αλλά και με τον λόγο (και συχνά με τον μή λόγο) συνάμα απωθεί και κάνει εχθρούς.
Κάθε εθνική γλώσσα μέσα από την εκφορά της από το αντίστοιχο ομιλούν αυτήν έθνος, έχει ισχυρότατη αποληκτική επιρροή και ακόμη περισσότερο, καταληκτική επίδραση στην πνευματική του ανάπτυξη.
Η «ύλη» του λόγου καταδεικνύει το επίπεδο πνεύματος, ενώ το «χρώμα» εκφοράς του λόγου καταδεικνύει την ευγένεια και την ποιότητα του κάθε ανθρώπου.
Ο Μέγας Αλέξανδρος είπε ότι μόνο με την Ελληνική γλώσσα το ανθρώπινο είδος μπορεί να μιλά με στρογγυλό στόμα.
-
Σε γενικό επίπεδο η γλώσσα είναι η φέρουσα δύναμη και το ορατό τεκμήριο του πολιτισμού της κοινωνίας.
-
Σε ατομικό επίπεδο η γλώσσα είναι η φέρουσα δύναμη του εσωτερικού πολιτισμού εκάστου ανθρώπου.
Στην νομική.
Η λεκτική ικανότητα και ο τρόπος εκφράσεως στους νομικούς κατέχει απόλυτη αξία. Είναι η καθαρή εικόνα του νομικού τους κάλλους και ο δείκτης του επιπέδου της περί την νομική παιδείας και γνώσης τους, καθώς και της ποιότητας του νομικού τους πολιτισμού. Είναι συνεπώς το ισχυρότατο και διαυγές καθοριστικό τεκμήριο της «εκ πρώτης όψεως» επάρκειας και προσωπικότητας ενός νομικού.
Ως το ισχυρότατο τεκμήριο επάρκειας (και κατ΄επέκταση πιθανότατα και ικανότητας) ενός νομικού δεν είναι απλά ένα έμφυτο ή εξ ουρανού δωρηθέν απόκτημα, αλλά ένα «κόποις κτώμενο» αγαθό. Είναι κατάσταση επίκτητη ως το αποτέλεσμα της μετουσίωσης των εσωτερικών διεργασιών γνώσης, εμπειρίας, ηθικής σκέψης και συλλογιστικής ικανότητας σε μια προς τα έξω καταληκτική, λεκτικής μορφής εικόνα.
Είναι επομένως τόσο εμφανής και τόσο ορατός ο ρόλος της γλώσσας στην νομική ώστε πολύ εύκολα μπορεί να αντιληφθεί και να εκτιμήσει την αξία του και ένας μή νομικός.
Μόρφωση.
Κατά τον μεγαλύτερο ρητοροδιδάσκαλο Ισοκράτη
«μορφωμένος(γενικά) άνθρωπος δεν είναι αυτός που είναι καλός στην επιστήμη του αλλά αυτός που έχει σωστή και βαθειά κρίση, ψυχή δίκαιη και σταθερή και είναι κύριος του εαυτού του τόσο στην φτώχεια όσο και στην δυστυχία.»
Νομική μόρφωση και απόδοση νομικού λόγου.
Ο λόγος του νομικού πρέπει να αποκαλύπτει όλο τον πλούτο της εσωτερικής νομικής σκέψης του ομιλούντος, μέσα από λεκτική ενάργεια, καθαρότητα και σαφήνεια, παραστατικότητα και πειστικότητα, σαφήνεια και κατανοησιμότητα, ακρίβεια και ευστοχία, συνάμα όμως,
να διακρίνεται από την Λακωνικότητα, βραχυλογία και οικονομία λόγου, με αμείωτη προσήλωση στις αρχή της οικονομίας της δίκης. Οι κανόνες της συντομίας, της αποφυγής περιττολογίας, φλυαρίας και του πλατειασμού πρέπει να είναι οι φάροι και οδηγοί τόσο στην επ΄ακροατηρίω όσο στην εν γένει δράση του δικηγόρου και με ευχάριστη έκπληξη τότε θα διαπιστώσει τα καταληκτικά γι΄αυτόν ευεργετικότατα αποτελέσματα.
Ο απόλυτος κανόνας: Συντομία.
Η συντομία ποτέ δεν έβλαψε κανέναν. Ως ρητορικό σχήμα λιτότητας, η συντομία πρέπει απαραίτητα, να συνδυάζεται, να συνταξιδεύει και να ισορροπείται ως ταυτόσημη έννοια με την αντιφατική λέξη πλούτος. Διότι ο πλούτος αυτός είναι εσωτερικός. Είναι πνευματικός.
Ομού με την λεκτική λιτότητα και την συντομία ως το εξωτερικό «πακέτο» του δικηγόρου απαιτείται μέσα σ’ αυτό να ενυπάρχουν ως εκ των ούκ άνευ τα απαιτούμενα πνευματικά προσόντα ήτοι:
-
η εν γένει γλωσσική επάρκεια,
-
η γλωσσική κατάρτιση και ακρίβεια περί την νομική επιστήμη,
-
η νομογνωσία
-
το αυτονόητο ήθος,
-
η εντιμότητα και
-
η συνείδηση δικαίου.
Γνώση του νόμου/νομογνωσία:
Η «νομογνωσία» δεν είναι μια απλοϊκή έννοια ειδικού φάσματος, η οποία εγγυάται ότι υπάρχει η (απλή) γνώση του νόμου.
Ας πάμε όμως λίγο πίσω στην πρωταρχική έννοια: στην απλή γνώση.
Και τί είναι τόσο στην γενική όσο και στην εκάστοτε ειδική της έννοια για τον απλό άνθρωπο η γνώση;
Οταν ανοίξουμε ένα βιβλίο θα βρούμε σε μερικά λεπτά, ίσως και δευτερόλεπτα συσσωρευμένη και έτοιμη απίστευτη γνώση, την οποία θα χρειαζόμασταν χρόνια για να την αποκτήσουμε εμείς οι ίδιοι με δικά μας μέσα και με δικές μας ενέργειες και ικανότητες.
Στην ειδική έννοια που εξετάζουμε (την νομική) σήμερα ειδικά με την διαδικτυακή τεχνολογία μπορεί σε μερικά και μόνο δευτερόλεπτα να εισχωρήσουμε ταχύτατα στα πελάγη και στους ωκεανούς της γνώσης και να λάβουμε την «έτοιμη» γνώση άπειρων νόμων, και άπειρων θεματικών πακέτων νομοθεσιών (ενδιαφέρον να έχουμε να τα διαβάζουμε όλα αυτά) καθώς και εξ αυθεντιών εκπηγάζουσες νομικές αναλύσεις και σκέψεις.
-
Είναι όμως αυτό η πραγματική γνώση του νόμου; Η καλύτερα μόνο αυτό;
-
Και ποιός είναι, αλλά και μέχρι που εκτείνεται ο ορίζοντας της γνώσης;
Λαμβάνουμε βοήθεια από τον Πλάτωνα.
Ο Πλάτωνας θεωρεί γνώση: την πλήρη επίγνωση. Την πλήρη επίγνωση;
Ένσταση:
Ο Πλάτωνας όμως ήταν «Θεός» γι΄αυτό και σκεφτόταν έτσι και κατά συνέπεια θα «διαφωνήσουμε» μαζί του διότι ο άνθρωπος μικρός ών, ασήμαντος και χαμηλών δυνατοτήτων : είναι δυνατόν και μπορεί άραγε με την ανθρώπινη του ιδιότητα και δύναμη, να λάβει ποτέ την αληθινά «πλήρη επίγνωση»; Εμείς λέμε όχι δεν το μπορεί. Χίλιοι λόγοι παραπάνω που ο δάσκαλος του ο Σωκράτης είπε ότι ως άνθρωπος το μόνο που ξέρει, είναι ότι τίποτε δεν ξέρει;
Συνεπώς άποψη μας είναι ότι η θέση αυτή του Πλάτωνα αν και άπιαστα ιδανική, καλώς όμως εδόθη λαμπρή κληρονομία στην ανθρωπότητα διότι της προσφέρει την απόλυτη καθοδήγηση για την επίτευξη του στόχου ότι δηλαδή: αν και η πλήρης επίγνωση είναι σε ανώτερα και άπιαστα από την ανθρώπινη δύναμη επίπεδα, εμείς όμως πρέπει να έχουμε οδηγό επιδίωξης και στόχο κατάκτησης μας τα ανώτερα και ανώτατα κλιμάκια της «πλήρους επίγνωσης» – και όπου φτάσουμε…καλώς θα φτάσουμε!
Όμως ο Πλάτωνας δεν σταματά να μας… δυσκολεύει. Λέει ακόμη ότι: «έγκυρη γνώση είναι μόνο η γνώση των νοητών ιδεών»! Η απάντηση ημών των ταπεινών ανθρώπων, είναι η ίδια όπως αμέσως ανωτέρω και συνάμα πολύ απλή, ότι ακόμη και αν δεν καταφέρουμε να κατακτήσουμε αυτό που πρέπει, τουλάχιστον θα προσπαθήσουμε να κατακτήσουμε αυτό που μπορούμε.
Η αποστολή της ανθρώπινης σκέψης εξαντλείται στο να συλλαμβάνει τα στοιχεία της γνώσης και να τα καταθέτει ωφελιμιστικά ως άϋλα ακριβά κεφάλαια και κάθε επόμενη φορά ως ακόμη ισχυρότερους πολλαπλασιαστές ισχύος, στην τράπεζα του συνειδητού και ασυνείδητου του πνεύματος του, με την προσμονή επερχόμενου κερδοφόρου ανατοκισμού και υψηλής υπεραύξησης του πνευματικού του κεφαλαίου. Η απόκτηση όμως της πλήρους και εφ΄όλων γνώσης από πλευράς όλων ημών των ανθρώπων – και ας το αποδεχτούμε θέλοντας και μή – ποτέ δεν θα φτάσει το επίπεδο της απόλυτης γνώσης. Μας παρηγορεί και μας βοηθά όμως αφάνταστα το γεγονός ότι ο Σωκράτης εδώ και 2451 χρόνια δεν σταμάτησε στιγμή να μας λέει ότι «εν οίδα ότι ουδέν οίδα».
Απλά μαθαίνουμε λίγα, ξανά κατ΄επανάληψη και ξανά λίγα και αυτοί που νομίζουν ότι «ξέρουν» απλά είναι εκτός.
Αρα λοιπόν με λίγη φιλότιμη προσπάθεια, λίγο ενδιαφέρον και αμετάκλητο προσανατολισμό στον στόχο της γνώσης ναι, «κάτι» θα μάθουμε και ναι, μπορεί η γνώση να καταστεί κτήμα σε μικρό ή και σε μεγάλο βαθμό από τον καθένα μας στα πλαίσια των ατελών και ελλειματικών ανθρωπίνων δυνατοτήτων μας.
Ο μεγαλύτερη καθ΄ημάς επιστημονική διάνοια της ανθρωπότητας, ο παν-επιστήμων Αριστοτέλης δεν είδε το θέμα της νομογνωσία «μικροσκοπικά», αλλά ευρύτερα και ευρύτατα, αφού σχεδόν «περιφρόνησε» την γνώση του νόμου. Ο Αριστοτέλης με λίγες λέξεις οι οποίες όμως κατόρθωσαν να εκφράσουν μια πλήρη έννοια τα είπε όλα, δηλαδή ότι: η δικαιοσύνη δεν εξαρτάται από την γνώση του νόμου αλλά από το πώς απονέμεται.
Και ήταν απόλυτα σωστός διότι η έννοια αυτή υπερβαίνει κατά πολύ το νόημα που αποκαλύπτει η απλή ετυμολογική της ανάλυση. Σε αυτή την Αριστοτελική ρήση στηρίχτηκε στην πορεία και η φράση ότι «ο δικαστής θα πρέπει οπωσδήποτε να είναι έντιμος και δίκαιος, αν όμως ξέρει και λίγα νομικά ακόμη καλύτερα» αφού το παν στην δικαιοσύνη είναι η …δικαιοσύνη και τα άλλα έπονται.
Αυτός ο αντίθετος ερωτηματικός συλλογισμός του γράφοντος θα μας βοηθήσει να βρούμε την αλήθεια, καταλήγοντας ως η απόλυτη επιβεβαίωση του Αριστοτέλη: Και τί θα τον κάνουμε έναν δικαστή άριστο/πανέξυπνο/διαβασμένο/παντογνώστη των νόμων (αν βέβαια υπάρχει στον πλανήτη τέτοιος άνθρωπος) όταν δεν είναι δίκαιος; Δεν θα είναι χίλιες φορές καλύτερα ο άνθρωπος αυτός αν είναι άδικος, ανέντιμος, προκατειλημμένος κ.λ.π. να εξακολουθήσει να βρίσκεται με τους νόμους του και την νομογνωσία του στο σπίτι του, παρά η πολιτεία να τον ανεβάσει στην δικαστική έδρα;
Η γνώση του νόμου ξεκινώντας από την βαθειά κατάκτηση του «γράμματος και του πνεύματος» της σκέψης του νομοθέτη, απαιτεί ικανότητα σωστής γλωσσικής κατανόησης με ενδιάτριψη μέσα από τις λέξεις και όπου χρειάζεται και πίσω από τις λέξεις, ορθής νομικά ερμηνευτικής ανάλυσης και ασφαλώς επαρκούς αντίληψης του αναμενόμενου σχεδίου πρακτικού πεδίου εφαρμογής του. Ολα αυτά σε βοηθητική συνάρτηση με τον επιδιωκόμενο σκοπό και το προσδοκώμενο για την κοινωνία στην οποία απευθύνεται όφελος.
Η γνώση του νόμου ποτέ όμως δεν θα μπορέσει να ολοκληρωθεί πλήρως ως νοητική σκέψη και κατ΄επέκταση να λάβει την σωστή εφαρμοστική της λειτουργία με σκοπό να υπηρετήσει τον άνθρωπο, απλά και μόνο μέσα από μέθοδο μελέτης αυτόνομη, αυτοτελή, μονοδιάστατη και αποσπασματική. Χρειάζεται βοήθεια. Χρειάζεται την απόλυτη συμμαχική / συνδυαστική αρωγή της νομικής σκέψης, η οποία σκέψη, εκπηγάζει και αναδύεται μέσα από τον εσωτερικό τρόπο της ικανότητας του «σκέπτεσθαι νομικά».
Ομως για να σκεφτούμε(σωστά) νομικά απαιτείται καλλιέργεια μέσα από την νομική παιδεία.
Η νομική παιδεία δεν αποτελεί κατά απόλυτο τεκμήριο κτήμα όσων ήταν καλοί έως άριστοι φοιτητές νομικής, όσων έκαναν καλές εργασίες και περνούσαν τα μαθήματα «με βαθμό» στο πανεπιστήμιο. Όλα αυτά τα καλά αποτελέσματα, ναι όντως είναι ένα καλό ευεργέτημα και μια υπολογίσιμη βάση, η οποία βοηθά κατά πολύ την ανάπτυξη της νομικής σκέψης ξεκινώντας από το πρώτο στάδιο μέχρι και την πλήρη έκταση της. Η νομική όμως σκέψη, σε βαθμό κατασταλακτικής λάμψης έρχεται μετά, έρχεται με την τριβή της πρακτικής άσκησης της νομικής, με το ενδιαφέρον, την προσπάθεια και με την εμπειρία, την ωριμότητα και βεβαίως με τα πικρά παθήματα-μαθήματα στο πεδίο της δικηγορικής μάχης, περνώντας το ταξίδι αυτό μέσα από τις ατομικές φανερές και μυστικές πνευματικές οδούς και βιώματα του ενός εκάστου συγκεκριμένου ανθρώπου. Και τότε μόνο είναι σωστή και αληθινή σε ικανό βαθμό όταν κατά ακέραιον και άρτιον τρόπο καταφέρνει να αποδίδει προς τα έξω με απλά λόγια το νόημα όλων των σταθερών χαρακτηριστικών της μορφής της νοήσεως ενός συγκεκριμένου νομικού θέματος. Συνάμα αυτή η απόδοση φέρει όλες εκείνες τις αρετές ώστε να κατατίθεται ξεδιπλωμένη με ακρίβεια, αλήθεια, σαφήνεια, αρτιότητα και πειστικότητα μέχρι να πλησιάσει κατά το δυνατόν στο νόημα εκείνο που επιθυμεί να δώσει.
Και τί σημαίνει επιτέλους νομογνωσία;
Νομογνωσία σημαίνει κατάκτηση γνώσης μέσα από κυριαρχία νομικής σκέψης.
