Με αφορμή την ημέρα των δικαιωμάτων του παιδιού που μας πέρασε, θα ήθελα να θίξω ένα ομολογουμένως πολυσυζητημένο χρονικά θέμα. Είναι γνωστό πως το ποινικό σύστημα στην Κύπρο σε ότι αφορά τους ανήλικους παραβάτες υστερεί σε ποικίλα θέματα, ειδικότερα στο σωφρονισικό κομμάτι.
Αρχικώς, οι ανήλικοι κατατάσονται στην ευάλωτη κατηγορία προσώπων λόγω της μη ολοκληρωμένης προσωπικότητας τους και καθίσταται σαφές πως λόγω του νεαρού της ηλικίας αυτών υπάρχει η δυσκολία επιλογής και διαχώρισης του καλού από το κακό. Κυρίως στην εφηβική ηλικία βλέπουμε μια έξαρση παραβατικής συμπεριφοράς την οποία μπορούμε να την προσάψουμε στην κακή διαπαιδαγώγηση των παιδιών από τους γονείς, στην ανεπάρκεια των σχολείων να αναπτύξει την προσωπικότητα τους μέσω της μάθησης και στην αναμφισβήτητα ηθική κατάπτωση της κοινωνίας. Συνεπώς χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και φροντίδας για την ομαλή μεταχείριση τους από το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης και την αναμόρφωσή τους, με στόχο τη δέουσα και σωστή επανένταξη τους στην κοινωνία.
Το ζήτημα λοιπόν είναι κατά πόσο το υπάρχον ποινικό σύστημα βοηθά τους ανήλικους παραβάτες στην σωστή διάπλαση της προσωπικότητας και του χαρακτήρα τους όπως και στην ομαλή επανένταξή τους στο κοινωνικό σύνολο.
Εν πρώτοις να αναφέρουμε πως στην Κύπρο δεν υπάρχουν ιδρύματα σωφρονισμού για τους ανήλικους παραβάτες, αν και πριν λίγα χρόνια έχει προταθεί νομοσχέδιο που θα επέτρεπε την δημιουργία ενός ιδρύματος σωφρονισμού, που όμως έχει μείνει στα συρτάρια της βουλής. Το ερώτημα που τίθεται εδώ και χρόνια είναι το εξής: Χωρίς την ύπαρξη καταστημάτων αναμόρφωσης ανηλίκων, οι παραβάτες εάν πληρούν την προϋπόθεση του άρθρου 14 του Ποινικού Κώδικα, δηλαδή έχουν συμπληρώσει το 14ο έτος της ηλικίας τους και υπέχουν ποινικής ευθύνης, μπορούν να δικαστούν και να καταδικαστούν όπως ο νόμος ορίζει για το αδίκημα στο οποίο προέβησαν. Συνεπώς εάν η ποινή της πράξης είναι ο εγκλεισμός στις φυλακές, κατά πόσο η συμβίωση των ανηλίκων με καταδικασθέντες σοβαρότερων αδικημάτων θα φέρει σωστά αποτελέσματα στο μέλλον των ανηλίκων;
Είναι παραδεκτό πως οι ανήλικοι έχουν έφεση στην παρανομία λόγω του νεαρού της ηλικίας έχουν την περιέργια και την επιθυμία να το πράξουν, στόχος μας λοιπόν είναι να σωφρονίσουμε και να ανατρέψουμε τις παρεκκλίνουσες συμπεριφορές των ανηλίκων αναπλάθοντας τον πευματικό και ηθικό κόσμο αυτών δίδοντας τους τα απαραίτητα εφόδια για την επανένταξη τους στην κοινωνία αλλά και την ευκαιρία να δημιουργήσουν μια νέα ζωή αποβάλλοντας από το μυαλό τους τις έκνομες ενέργειες ή να τιμωρήσουμε την παράβαση αυτή καθ’ αυτή χωρίς να μας ενδιαφέρει να μετουσιώσουμε κάποιες ηθικές αξίες στους παρεκκλίνοντες ανήλικους αποτρέποντας τους με αυτό τον τρόπο την επανάληψη μιας παρόμοιας πράξης στο μέλλον;
Κατά την άποψή μου λόγω του ευαίσθητου χαρακτήρα των ανηλίκων και την ανάγκη δημιουργίας προτύπων η συμβίωση τους με παραβάτες σοβαρότερων παραπτωμάτων δεν θα φέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα αλλά εμείς θα πρέπει να είμαστε σε θέση να προβλέψουμε πιθανή έξαρση παραβατικής συμπεριφοράς του ανηλίκου που θα ολοκληρώσει την ποινή φυλάκισης του και θα επανενταχθεί στην κοινωνία. Θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι νομοθετικά για την καταστολή τέτοιων έκνομων συμπεριφορών.
Ενα κράτος δικαίου όπως η Κύπρος είναι αδύνατο να μην είναι σε θέση να προσφέρει τα απαραίτητα εχέγγυα, που αποσκοπούν στην προστασία των δικαιωμάτων των ανηλίκων οι οποίοι παρουσιάζουν παρεκκλίνουσες συμπεριφορές. Όπως επίσης δεν επιτρέπεται η μη ύπαρξη υποδομών και νομοθετημάτων, τέτοιων που να προνοούν πως παραβάτες κάτω των 21 και 18 ετών πρέπει να σωφρονίζονται σε ειδικά οργανωμένα αναμορφωτήρια λόγω του μη αναπτυγμένου εν συνόλω ψυχικού και πνευματικού τους κόσμου, με απώτερο σκοπό την ολοκλήρωση της προσωπικότητας τους, την αναμόρφωση και διάπλαση του χαρακτήρος τους, ούτως ώστε να μπορούν μετά την ολοκλήρωση της ποινής στο αναμορφωτήριο να κατέχουν όλα τα εφόδια για πλήρη επανένταξη στο κοινωνικό σύνολο.
Πρώτιστο μέλημα μας λοιπόν, πρέπει να είναι η σωστή καθοδήγηση των ανηλίκων που παρουσιάζουν ιδιόμορφες και παραβατικές συμπεριφορές και όχι η θυσία τους στον βωμό του τιμωρητικού χαρακτήρα της ποινικής δικαιοσύνης νομιζόμενοι πως η τιμωρία της παράβασης θα φέρει τον παραδειγματισμό. Τα παιδιά αποτελούν τον βασικό πυρήνα της μεταγενέστερης κοινωνίας μας, αργά η γρήγορα θα αναλάβουν τα ηνία για να εξελίξουν την παραμελημένη, αν θέλετε, κοινωνική συνείδηση. Μερικοί εκ των ανηλίκων θα αναλάβουν καίρια πόστα με ευθύνη να εξελίξουν ότι εμείς δεν καταφέρνουμε εδώ και χρόνια. Συνεπώς, το να βάζουμε στον πάγο τη θέσπιση ενός συστήματος ποινικής δικαιοσύνης για ανήλικους παραβάτες και να παρατείνουμε συνεχώς την προώθηση του στην Ολομέλεια της Βουλής προς ψήφιση, δένει συνεχώς τα χέρια μας στην προσπάθεια επίλυσης αυτού του πολύπλευρου προβλήματος.
Είναι ευθύνη μας να διαμορφώσουμε όσο καλύτερα γίνεται το νομικό μας σύστημα ούτως ώστε να προστατέψουμε το παρόν αλλά και το μέλλον μας, δίνοντας την ευκαιρία στο κατά πάσα πιθανότητα ‘’ σαπημένο ΄΄ μέλλον να ανθίσει και να μεγαλουργήσει. Οι νομοθετικές ρυθμίσεις δεν πρέπει να φέρουν μόνο χαρακτήρα τιμωρητικό η σωφρονιστικό αλλα θα πρέπει να είναι ο θεμέλιος λύθος όπου η κοινωνία και ειδικότερα οι νέοι θα στηρίζονται, διορθώνοντας και καλυτερεύοντας συνθήκες του παρελθόντος που άφηναν την κοινωνία στο χείλος του γκρεμού και αδρανοποιούσαν το νομικό σύστημα.
